KARÂFÎ, Bedreddin

(بدر الدين القرافي)

Bedrüddîn Muhammed b. Yahyâ b. Ömer el-Karâfî el-Mısrî (ö. 1008/1600)

Mâlikî fakihi ve biyografi yazarı.

27 Ramazan 939’da (22 Nisan 1533) Kahire’nin Karâfe semtinde doğdu. Anne ve baba tarafından birçok âlim yetiştiren bir aileye mensuptur. İlk eğitimini babasından aldıktan sonra Zeyn b. Ahmed el-Cîzî, Abdurrahman b. Ali el-Uchûrî, Muhammed b. Ahmed el-Feyşî, Abdurrahman b. Muhammed et-Tâcûrî, Necmeddin el-Gaytî, Cemâleddin Yûsuf b. Zekeriyyâ, Ebû Abdullah b. Ebü’s-Safâ el-Bekrî gibi âlimlerin derslerine katıldı. Öğrenimini tamamlamasının ardından yaklaşık on yedi yaşlarında iken başladığı kadılık görevini elli yıl sürdürerek Mısır’ın en meşhur kadılarından biri oldu. Bu süre zarfında birçok talebe yetiştirdiği kesin olmakla birlikte kaynaklarda bunlardan söz edilmemekte, Sa‘dîler Hükümdarı Ahmed el-Mansûr’un ondan icâzet aldığı belirtilmektedir (Selâvî, V, 115-116). Muhibbî, Karâfî’nin Kahire’de 22 Ramazan 1008’de (6 Nisan 1600), Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî ise 1009 (1600-1601) yılında vefat ettiğini söyler.

Eserleri. 1. Tevşîĥu’d-Dîbâc ve ĥilyetü’l-ibtihâc. İbn Ferhûn’un Mâliki âlimlerinin biyografisine dair ed-Dîbâcü’l-müźheb adlı eserinin zeyli olup aynı zamanda Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’ye ait Neylü’l-ibtihâc bi-taŧrîzi’d-Dîbâc isimli diğer zeylin de önemli kaynaklarından biridir (bk. ed-DÎBÂCÜ’l-MÜZHEB). Eser Ahmed eş-Şüteyvî tarafından yayımlanmıştır (Beyrut 1403/1983). 2. el-Ķavlü’l-meǿnûs bi-ŧaĥrîri mâ fi’l-Ķāmûs. Fîrûzâbâdî’nin el-Ķāmûsü’l-muĥîŧ’i üzerine yazılan bir hâşiyedir (Bulak 1301). 3. ed-Dürretü’l-münîfe fi’l-ferâġ Ǿani’l-važîfe (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî, el-Hayâtü’s-sekāfiyye, VII/14-15 [Tunus], s. 139-156). 4. el-İbâne fî śıĥĥati isķāŧı mâ lem yecib mine’l-hiđâne (nşr. Yahyâ Ahmed el-Cerdî, Medine 1414/1994). 5. MecmûǾatü resâǿil. Tunus’ta el-Mektebetü’l-Ahmediyye’de (nr. 14680) bulunan bu mecmuanın içerisinde son iki eserle birlikte el-Cevâhirü’l-müntesire (müneşşere) fî hibeti’s-seyyid li-ümmi’l-veled ve’l-müdebbere, İĥkâmü’t-taĥķīķ fî aĥkâmi’t-taǾlîķ, ed-Dürerü’n-nefâǿis fî şeǿni’l-kenâyis adlı risâleler yer almaktadır. 6. Şerefü’l-bedr bi-żiyâǿi leyleti’l-ķadr (Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3582, vr. 22-48; TSMK, III. Ahmed, nr. 545).

Bunların yanında Karâfî’nin bazı risâlelerinin yazmaları günümüze ulaşmış olup (Brockelmann, GAL, II, 411-412; Suppl., II, 436; Tevşîĥu’d-Dîbâc, neşredenin girişi, s. 18-20) Şerĥu’l-Muvaŧŧaǿ, Şerĥu Muħtaśarı İbni’l-Ĥâcib, Şerĥu Muħtaśarı Ħalîl (ǾAŧâǿü’l-celîl fî Şerĥi Muħtaśari’ş-Şeyħ Ħalîl), Şerĥu’t-Tehźîb, Behcetü’n-nüfûs beyne’ś-Śıĥâĥ ve’l-Ķāmûs ve et-Taĥrîrü’l-ferîd fî taĥķīķi’t-tevķīd ve’t-teǿkîd adlı eserleri de kaynaklarda zikredilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Bedreddin el-Karâfî, Tevşîĥu’d-Dîbâc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî), Beyrut 1403/1983, s. 35-45, 210-211; ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 7-29; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc (İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müźheb içinde), Kahire 1329-30, s. 342; Keşfü’ž-žunûn, I, 762; II, 1045, 1628; Hafâcî, Reyĥânetü’l-elibbâ, II, 104-106; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, IV, 258-262; Kādirî, Neşrü’l-meŝânî, I, 77-78; Selâvî, el-İstiķśâ, V, 115-116; Serkîs, MuǾcem, II, 1502; Brockelmann, GAL, II, 233, 411-412; Suppl., II, 234, 436; Îżâĥu’l-meknûn, I, 8, 34, 204, 337, 380, 470; II, 102; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 215-216; Muhammed b. Hasan el-Hacvî, el-Fikrü’s-sâmî (nşr. Eymen Sâlih Şa‘bân), Beyrut 1416/1995, IV, 323; Abdülkādir Zimâme, “Bedrüddîn el-Ķarâfî, Tevşîĥu’d-Dîbâc ve ĥilyetü’l-ibtihâc”, el-Kitâbü’l-Maġribî, sy. 2, Rabat 1984, s. 148-151.

Ferhat Koca