KASRÎ, Abdülcelîl b. Mûsâ

(عبد الجليل بن موسى القصري)

Ebû Muhammed Abdülcelîl b. Mûsâ b. Abdilcelîl el-Ensârî el-Endelüsî el-Kasrî (ö. 608/1211-12)

Kelâm, hadis ve tefsir âlimi, sûfî.

Aslen Evs kabilesine mensuptur. Kurtubalı (Cordoba) olmakla beraber Fas’ta Sebte (Ceuta) yakınlarındaki Kasrüabdülkerîm’de (Kasrükütâme) ikamet etmesi


sebebiyle Kasrî nisbesiyle şöhret buldu. Arap edebiyatı, hadis, kelâm, tefsir gibi ilimlerle meşgul oldu. Mâlikî mezhebine mensup olan Kasrî, Ebü’l-Hasan İbn Huneyn’den İmam Mâlik’in el-Muvaŧŧaǿını rivayet etti. Feth b. Muhammed el-Mukrî ile Ali b. Halef’in derslerine katıldı. Kasrüabdülkerîm’de zâhid Ebü’l-Hasan İbn Gālib’in sohbetlerini dinledi. Sebte’de vefat etti.

İnsanlardan uzak yaşamayı tercih eden Kasrî’nin zühd ve takvâ sahibi olduğu, tasavvufî konuları hadislere bağlı kalarak açıklamaya çalıştığı, bu açıklamaların Kitap ve Sünnet’in zâhiriyle tam bir uyum içinde olduğu kaydedilmektedir. Kendisinden Ebû Abdullah el-Ezdî ve Ebü’l-Hasan el-Gāfikī gibi âlimler rivayette bulunmuştur. İbn Havtullah’a da icâzet vermiştir.

Eserleri. 1. ŞuǾabü’l-îmân. Ebû Abdullah el-Halîmî’nin el-Minhâc fî şuǾabi’l-îmân adlı eserinin muhtasarı olup Seyyid Kisrevî Hasan (Beyrut 1416/1995) ve Eymen Sâlih Şa‘bân ile Seyyid Ahmed İsmâil (I-II, Kahire 1417/1996) tarafından yayımlanmıştır. İbn Liyûn et-Tücîbî eseri ihtisar etmiştir. 2. Tenbîhü’l-efhâm (enâm) fî müşkili eĥâdîŝihî Ǿaleyhisselâm (Şerĥu Müşkili’l-ĥadîŝ). Bazı hadislerde geçen müşkil lafızların açıklanmasına dair olan eserin Süleymaniye Kütüphanesi’nde nüshaları bulunmaktadır (Lâleli, nr. 409; Mahmud Paşa, nr. 107). 3. Tefsîru Fâtiĥati’l-Kitâbi’l-Ǿazîz (Kastamonu İl Halk Ktp., nr. 2713, vr. 180b-208b). Abdülcelîl el-Kasrî’nin Tefsîrü’l-Ķurǿân, Şerĥu’l-esmâǿi’l-ĥüsnâ, el-Mesâǿil ve’l-ecvibe adlı üç eseri daha bulunduğu kaydedilmektedir.

BİBLİYOGRAFYA:

Abdülcelîl b. Mûsâ el-Kasrî, ŞuǾabü’l-îmân (nşr. Seyyid Kesrevî Hasan), Beyrut 1416/1995, neşredenin girişi, s. 12-15; İbnü’l-Ebbâr, et-Tekmile, Madrid 1887, s. 653-654; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XXI, 420-421; XXII, 11-12; Safedî, el-Vâfî, XVIII, 51; Süyûtî, Ŧabaķātü’l-müfessirîn, Leiden 1389, s. 16; Dâvûdî, Ŧabaķātü’l-müfessirîn, I, 259-260; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc (İbn Ferhûn, ed-Dîbâcü’l-müźheb içinde), Kahire 1351, s. 184; Brockelmann, GAL Suppl., I, 607; Sezgin, GAS, I, 608; Ahmed Ateş, “Kastamonu Genel Kitaplığında Bulunan Bazı Mühim Arapça ve Farsça Eserler”, Oriens, V (1952), s. 28-46.

Talat Koçyiğit