KATÂDE b. NU‘MÂN
(قتادة بن النعمان)
Ebû Amr Katâde b. Nu‘mân b. Zeyd ez-Zaferî (ö. 23/643)
Sahâbî.
579 yılı civarında Medine’de doğdu. Evs kabilesine mensup olup Ebû Saîd el-Hudrî’nin anne bir kardeşidir. Künyesinin Ebû Ömer, Ebû Osman ve Ebû Abdullah olduğu da zikredilmiştir. Annesi Enîse bint Kays b. Amr el-Hazreciyye sahâbîdir. Katâde b. Nu‘mân hicret sırasında müslüman oldu. İkinci Akabe Biatı’nda bulunduğu, Bedir, Uhud ve Hendek gazveleri başta olmak üzere Hz. Peygamber’in katıldığı bütün savaşlara iştirak ettiği belirtilmiştir. Katâde’nin karanlık ve fırtınalı bir gecede evi uzak olmasına rağmen yatsı namazına gelmesi üzerine Resûl-i Ekrem’in ona bir hurma dalı verdiği, bu dalın onun yolunu aydınlattığı nakledilmekteyse de (Müsned, III, 65) senedindeki isimlerden Füleyh b. Süleyman’ın hadisleriyle ihticâc edilemeyeceğine dair Yahyâ b. Maîn ve Ebû Dâvûd’un sözleri (Zehebî, Mîzânü’l-iǾtidâl, III, 365, 366), Nesâî’nin de aynı kişiyi “zayıf” olarak değerlendirmesi (İbn Hacer, Tehźîbü’t-Tehźîb, VIII, 304) dikkate alındığında bu rivayetin sahih olmadığı anlaşılmaktadır. Katâde b. Nu‘mân, Mekke’nin fethi sırasında Benî Zafer’in sancağını taşımış, Hz. Ebû Bekir döneminde mürtedlere karşı yapılan savaşlarda görev almış, Hz. Ömer zamanında Medine’de müşavere heyetinde bulunmuştur. Şam’ın fethine katılarak Hz. Ömer Dımaşk’a girdiğinde öncü kuvvetler arasında yer aldığı da rivayet edilmektedir. Medine’de vefat eden ve cenaze namazı Hz. Ömer tarafından kıldırılan Katâde’nin soyu, muhaddis ve ilk siyer-megāzî müelliflerinden Âsım b. Ömer b. Katâde’nin (DİA, III, 479) vefatından sonra devam etmemiştir.
Katâde Hz. Peygamber’den yedi hadis rivayet etmiş, kendisinden oğlu Ömer, Ebû Saîd el-Hudrî, Mahmûd b. Lebîd, Ubeyd b. Huneyn gibi şahsiyetler rivayette bulunmuştur. İyâz b. Serh ise ondan Ebû Saîd el-Hudrî vasıtasıyla hadis almıştır. Velîd Abdülkerîm el-A‘zamî, Ķatâde b. NuǾmân el-Enśârî (Bağdad 1979) adlı eserinde Katâde’nin hayatını incelemiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Müsned, III, 65; İbn İshak, es-Sîre, s. 308; Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 50, 158, 224, 242, 334, 341, 405; II, 498, 516, 585, 800; III, 896, 1118; İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, I, 187; II, 190; III, 452-453; Fesevî, el-MaǾrife ve’t-târîħ, I, 320; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), II, 387, 516; IV, 241; İbn Hazm, Cemhere, s. 343; İbnü’l-Cevzî, Śıfatü’ś-śafve, I, 463-464; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, IV, 195-196; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, II, 331-333; a.mlf., Mîzânü’l-iǾtidâl, III, 365, 366; İbn Hacer, el-İśâbe, III, 225-226; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, VIII, 304, 320-321; Wensinck, el-MuǾcem, VIII, 225; M. Zeki Terzi, “Âsım b. Ömer b. Katâde”, DİA, III, 479.
Ali Toksarı