KAZVÎNÎ, Abdülgaffâr b. Abdülkerîm
(عبد الغفّار بن عبد الكريم القزويني)
Necmüddîn Abdülgaffâr b. Abdilkerîm b. Abdilgaffâr el-Kazvînî (ö. 665/1266)
Şâfiî fakihi.
el-Ĥâvi’ś-śaġīr adlı eseriyle kazandığı şöhrete, devrinin önde gelen âlimlerinden biri olduğunun belirtilmesine rağmen yetişmesi, hoca ve talebeleri hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Bu durum muhtemelen, memleketinden ayrılmaması ve devrinin diğer önemli ilim merkezlerinde bulunmamasından kaynaklanmıştır. Zehebî, Kazvînî’nin İsfahan’dan Afîfe el-Fârikāniyye’den icâzet aldığını, Sadreddin İbn Hammûye’nin de ondan icâzetle kendilerine rivayette bulunduğunu belirtir. Kazvînî hacca gitmiş ve bu sırada karşılaştığı Şehâbeddin es-Sühreverdî ona yazmakta olduğu el-Ĥâvî adlı eserini bir an önce bitirmesini tavsiye etmiştir. Kaynaklarda hakkında yer alan bir bilgi de fıkıh yanında hesap konusunda da geniş bilgi sahibi ve keramet ehli sâlih bir insan olduğudur. Zehebî’nin verdiği bilgiye göre Kazvînî 8 Muharrem 665’te (9 Ekim 1266) vefat etti. Diğer kaynakların da bu tarihi vermesine karşılık Yâfiî ve Abbâdî 668 (1270) yılını esas almakta, bu tarihi ise bir rivayet olarak kaydetmektedir.
Eserleri. 1. el-Ĥâvi’ś-śaġīr*. el-Ĥâvî fi’l-fürûǾ (el-Ĥâvî fi’l-fetâvî) olarak da bilinen ve VII. (XIII.) yüzyılda Râfiî ve Nevevî’nin eserleriyle birlikte Şâfiî fıkhının önemli bir metnini teşkil eden eser, muhtemelen Mâverdî’nin aynı adlı kitabından ayırt edilmesi için daha sonraları “es-sagīr” sıfatıyla anılmıştır. Alâeddin el-Konevî, Çârperdî, İbnü’l-Mülakkın ve diğer bazı âlimlerin şerhettiği eserin İbnü’l-Mukrî el-Yemenî tarafından yapılan muhtasarına İbn Hacer el-Heytemî iki şerh yazmış, İbnü’l-Verdî’nin nazmını da İbnü’l-Irâkī ve Zekeriyyâ el-Ensârî şerhetmiştir. 2. el-ǾUcâb fî şerĥi’l-Lübâb. Müellifin el-Ĥâvî’den önce kaleme aldığı, Şâfiî imamlarının çoğunluğunun görüşlerine dayanan muhtasar eseri el-Lübâb üzerine yazdığı şerhtir (Süleymaniye Ktp., Cârullah Efendi, nr. 697; Hacı Selim Ağa Ktp., nr. 1175; TSMK, III. Ahmed, nr. 1108; Hidîviyye Ktp., nr. 1691-1692). Kazvînî’nin ayrıca hesaba dair bir kitap yazdığı da kaydedilir.
BİBLİYOGRAFYA:
Zehebî, Târîħu’l-İslâm: sene 661-670, s. 197-198; Yâfiî, Mirǿâtü’l-cenân, IV, 167-169; Sübkî, Ŧabaķāt (Tanâhî), VIII, 277-278; İsnevî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, I, 452-453; Abbâdî, Źeylü Ŧabaķāti’l-fuķahâǿi’ş-ŞâfiǾiyyîn (nşr. Ahmed Ömer Hâşim - M. Zeynühüm M. Azb, Ebü’l-Fidâ İbn Kesîr, Ŧabaķātü’l-fuķahâǿi’ş-ŞâfiǾiyyîn içinde), Kahire 1413/1993, III, 85; İbn Kādî Şühbe, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye, II, 137; İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, IV, 19; Münâvî, el-Kevâkibü’d-dürriyye (nşr. Abdülhamîd Sâlih Hamdân), Kahire, ts. (el-Mektebetü’l-Ezheriyye), II, 116-117; Keşfü’ž-žunûn, I, 625-627; II, 1543; Nebhânî, CâmiǾu kerâmâti’l-evliyâǿ, Beyrut 1409/1989, II, 194; Serkîs, MuǾcem, II, 1509-1510; Fihristü’l-Kütübħâneti’l-Ħidîviyye, III, 244; Brockelmann, GAL, I, 494-495; Suppl., I, 679; H. Algar, “al-Ķazwīnī”, EI² (İng.), IV, 864-865.
Ahmet Özel