KUVEYRÎ

(القويري)

Ebû İshâk İbrâhîm el-Kuveyrî (ö. 328/940’tan sonra)

Hıristiyan mantıkçısı.

Mes‘ûdî’nin felsefe öğretiminin İslâm dünyasına intikaliyle ilgili verdiği bilgiden, Abbâsî Halifesi Mu‘tazıd-Billâh zamanında (892-902) yaşadığı ve bu dönemin önde gelen felsefe üstatlarından biri olduğu anlaşılmaktadır (et-Tenbîh, s. 122). Yine aynı kaynaktan, devrin diğer bir mantıkçısı ve Fârâbî’nin mantık hocası olan Yuhannâ b. Haylân’ın çağdaşı olduğu öğrenilen Kuveyrî mantıkçı Ebû Bişr Mattâ b. Yûnus’un da hocasıdır. İbnü’n-Nedîm onu başlıca felsefe literatürünü Arap diline aktaranlar arasında zikreder; ayrıca Aristo’ya ait Peri Hermeneias, Birinci Analitikler ve Sofistika’yı yorumlayanlardan olduğunu belirtir (el-Fihrist, s. 305-309, 310). Ebû Hayyân et-Tevhîdî’nin, Ya‘kūb b. İshak el-Kindî’nin öğrencisi İbnü’t-Tayyib es-Serahsî’den naklen bildirdiğine göre Abbâsî Devleti’nin kâtiplerinden İbn Sevâbe, yakın dostu Ebû Ubeyde’nin tavsiyesi üzerine Öklid geometrisine vukufu ile tanınan Kuveyrî’den ders almak istemiş, ancak Kuveyrî’nin kendisine geometri öğretme bahanesiyle itikadını bozmaya kalkıştığını farkedince onu yanından uzaklaştırmıştır (Aħlâķu’l-vezîreyn, s. 235-241).

İfadelerinin muğlak olması ve bol miktarda yabancı kelime kullanması yüzünden kitaplarının ilgi görmediği belirtilen Kuveyrî’nin kaynaklarda adı geçen eserleri şunlardır: Kitâbü Tefsîri Kategûriyâs, Kitâbü Bariyermîniyâs, Kitâbü Analûŧîķā el-ûlâ, Kitâbü Analûŧîķā eŝ-ŝânî.

BİBLİYOGRAFYA:

Mes‘ûdî, et-Tenbîh, s. 122; İbnü’n-Nedîm, el-Fihrist (Teceddüd), s. 305, 309, 310, 321; Ebû Hayyân et-Tevhîdî, Aħlâķu’l-vezîreyn (nşr. Muhammed b. Tâvît et-Tancî), Dımaşk 1385/1965, s. 235-347; İbnü’l-Kıftî, İħbârü’l-Ǿulemâǿ, s. 55; İbn Ebû Usaybia, ǾUyûnü’l-enbâǿ, s. 316-317; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, I, 78.

Kasım Turhan