MESUD EFENDİ
(ö. 1894)
Osmanlı âlimi.
Kayseri’ye bağlı Ağırnas (Mimar Sinan) köyünde dünyaya geldi. İlk öğrenimini doğduğu köyde tamamladıktan sonra Hacı Torun Efendi’den icâzet aldı. 1877 yılında Kayseri müftüsü oldu. Ardından İstanbul’a gitti ve orada Mekke pâyesi aldı; Muzıka-i Hümâyun Mektebi’nde Arapça muallimliği yaptı. Mir’ât-ı Mecelle adlı eserinin sonunda kitabını 1298 yılının Zilkade ayında (Ekim 1881) Kayseri’de tamamladığını belirttiğine göre İstanbul’a bu tarihten sonra gitmiş olmalıdır. İleri bir yaşta iken İstanbul’da vefat eden Mesud Efendi Beşiktaş’ta Yâhya Efendi Dergâhı hazîresine defnedildi. Bursalı Mehmed Tâhir ve bazı yeni kaynaklar 1310’da (1893) öldüğünü kaydetmekle birlikte (Koçer, s. 45) Mehmed Süreyyâ vefat tarihini 1311 yılı Ramazan ayı (Mart 1894) olarak vermektedir (Sicill-i Osmânî, IV, 368). Mesud Efendi’nin Muzıka-i Hümâyun Mektebi’ndeki Arapça muallimliği görevine oğlu Rifat Efendi tayin edildi.
Mesud Efendi’nin bilinen tek eseri Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye üzerine yazdığı Mir’ât-ı Mecelle’dir (İstanbul 1290, 1297, 1299, 1302). Kitabın önsözünde müellif, Mecelle’de yer alan fıkhî konuların kaynaklarını tesbit edip bir araya getirdiğini söylemektedir. Eserde önce Mecelle’nin maddeleri nakledilmiş, ardından bunların dayandığı fıkhî metinler bazan olduğu gibi, bazan da özet halinde Arapça olarak kaydedilmiştir. Kitabın telifi sırasında Hanefî mezhebine ait otuz civarında fıkıh ve fetva kitabından yararlanan Mesud Efendi, her maddenin dayandığı fıkhî metni
verirken faydalandığı kitabın adını ve bölümünü zikretmiştir. Eser başta Ahmed Cevdet Paşa olmak üzere Mecelle Cemiyeti üyelerinin takdirini kazanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Mesud Efendi, Mir’ât-ı Mecelle, İstanbul 1302, s. 10, 740; Sicill-i Osmânî, IV, 368; Osmanlı Müellifleri, II, 40; Ahmed Nazif, Kayseri Meşhurları: Kayseriyye Meşahiri (s. nşr. Meserret Diriöz - Haydar Ali Diriöz), Kayseri 1991, s. 79, 112; H. Mehmed Zeki Koçer, Kayseri Ulemâsı, İstanbul 1972, s. 45; Abdullah Develioğlu, Büyük İnsanlar, İstanbul 1973, s. 338; Osman Öztürk, Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle, İstanbul 1973, s. 113; Muhsin İlyas Subaşı, Kayseri’nin Manevî Mimarları, Ankara 1995, s. 274; Ali Rıza Karabulut, Kayseri’de Meşhur Mutasavvıflar, [baskı yeri ve tarihi yok], s. 247; Ahmet Madazlı, “Hacı Torun Efendi”, DİA, XIV, 499.
Ferhat Koca