MİNTÛRÎ

(المنتوري)

Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilmelik b. Alî el-Kaysî el-Mintûrî (ö. 834/1431)

Kıraat âlimi.

Rebîülâhir 761’de (Mart 1360) doğdu. Nisbet edildiği Mintûr’un (Montoro) hangi Mintûr olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte bu yerin Gırnata ile (Granada) Marya bölgesi arasındaki Mintûrî Kalesi olabileceği ileri sürülmüştür. Kelime bazı kaynaklarda Minsûrî (منثور) şeklinde verilmiştir. Mintûrî ayrıca Gırnâtî nisbesiyle de anılır. Kaynaklar, babası Ebû Mervân ve dedesi Ebü’l-Hasan Ali’yi de fakih olarak zikrettiğine göre Mintûrî’nin çocukluğunun ilmî bir aile ortamında geçtiği söylenebilir.

Mintûrî, Nasriyyetü’l-Yûsufiyye Medresesi’nde Gırnata müftüsü Ebû Saîd İbn Lüb’den kıraat, nahiv, lugat, fıkıh, hadis ve kelâm öğrendi. Daha sonra aralarında Ebû Bekir İbn Cüzey, Ebû Abdullah İbn Allâk, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Ali el-Miknâsî, Ebü’l-Hasan İbnü’l-Eşheb, Muhammed b. Ömer el-Lahmî’nin de bulunduğu Endülüslü ve Faslı on dört kadar âlimden icâzet aldı. Ayrıca Merakeş, Marya, Tunus, İskenderiye, Kahire, Kudüs, el-Halîl, Mekke ve Medine’den yirmi beş kadar âlim kendisine icâzet belgesi göndermiş olup İbn Arafe, Zeynüddin el-Irâkī, Nûreddin el-Heysemî, İbnü’l-Mülakkın gibi isimler bu belgeleri düzenleyenlerden bazılarıdır. Tasavvufa dair bilgileri Gırnata’da şeyh İbn Bakī’den alan Mintûrî, yoğunlaştığı kıraat ilminde Ebû Abdullah Muhammed b. Ali el-Kīcâtî’den aldığı derslerle derinleşmiştir. Ömrünün sonuna kadar (yaklaşık kırk yıl) bu zattan istifade etmiş, kendisinden Kur’an ilimlerine dair 100 civarında eser dinlemiş ve icâzet almıştır. Talebeleri arasında Mevvâk, Râî el-Endelüsî, Vezir Ebû Yahyâ İbn Âsım ve Ebû Amr İbn Manzûr gibi âlimler yer alır. Mintûrî 4 Zilhicce 834’te (13 Ağustos 1431) vefat etti.

Eserleri. 1. Bernâmecü rivâyâtihî. Müellifin en önemli çalışması olup kendi dönemine kadar yaşamış âlimlerin biyografilerini ihtiva eden eserin bir nüshası el-Hizânetü’l-Haseniyye’de kayıtlıdır (nr. 1578). 2. el-MaķŧûǾâtü’ş-şiǾriyye fi’l-veśâyâ ve’l-mevâǾiž. Eserin nüshaları Rabat el-Hizânetü’l-âmme’de bulunmaktadır (nr. 1853, 2700). 3. el-Fevâǿidü’n-nevmiyye (el-Merâǿi’l-menâmiyye, el-Mübeşşirât). Rüya tabirleriyle ilgili olup bir nüshası Rabat el-Hizânetü’l-âmme’de kayıtlıdır (nr. 2700). 4. Şerĥu Recezi Ebi’l-Ĥasan b. Berrî (Muhammed Benşerîfe, s. 27).

Mintûrî’nin kaynaklarda adı geçen diğer eserleri de şunlardır: er-Râǿiķ fî nuśûśi’l-veŝâǿiķ, et-TaǾrîf bi’l-Ĥâfıž Ebî ǾAmr ed-Dânî, Rivâyetü Ebî Bekr Muĥammed b. ǾAbdirraĥîm el-İśbahânî, el-İdġāmü’l-kebîr li-Ebî ǾAmr b. el-ǾAlâ, İħtiyârü’ş-Şeyħ Ebî Muĥammed Mekkî b. Ebî Ŧâlib, el-CemǾ beyne ŧarîķayi’l-Ĥâfıž Ebî ǾAmr ed-Dânî ve’l-İmâm Ebî ǾAbdillâh b. Şüreyĥ, Ķırâǿatü Ĥumeyd b. Ķays el-AǾrec, Ķırâǿatü Süleymân b. Mihrân el-AǾmeş, Ķırâǿatü Sellâm b. Süleymân eŧ-Ŧavîl, Reyyü’ž-žamǿân fî Ǿadedi âyi’l-Ķurǿân, İħtiśârü’l-Ġuzeyrî ve tertîbühû Ǿale’s-süver, el-Eĥâdîŝü’l-Ǿavâlî, Kitâbü’l-Müselselât, Kitâbü’l-Ġarâǿib, Tuĥfetü’l-celîs ve buġyetü’l-enîs, el-Ĥikâyâtü’l-vaǾžiyyât, Ĥikâyâtü’l-muħtelifât.


BİBLİYOGRAFYA:

Venşerîsî, Vefeyât (Elfü sene mine’l-vefeyât içinde, nşr. Muhammed Haccî), Rabat 1396/1976, s. 246; Bedreddin el-Karâfî, Tevşîĥu’d-Dîbâc (nşr. Ahmed eş-Şüteyvî), Beyrut 1403/1983, s. 207; İbnü’l-Kādî, Dürretü’l-ĥicâl, II, 287; Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Neylü’l-ibtihâc, Trablus 1408/1989, I-II, 495-496; Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, I, 247-248; Ziriklî, el-AǾlâm, VII, 129-130; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, II, 564-565; Muhammed Benşerîfe, “Min aǾlâmi evâsiŧi’l-Ǿaśri’l-Ġırnâŧî el-Mintûrî”, Actas del II Coloquio Hispano-Marroquí de Ciencias Históricas, Madrid 1992, s. 15-41.

Erdoğan Baş