MÎRHORD
(مير خورد)
Seyyid Muhammed b. Mübârek b. Muhammed Alevî Kirmânî (ö. 770/1368-69)
Çiştiyye tarikatının tarihine dair Siyerü’l-evliyâǿ adlı Farsça eserin müellifi.
Delhi’de doğdu. Ataları aslen Kirmanlıdır. Kirman’la Lahor arasında ticaretle uğraşan dedesi Seyyid Muhammed b. Mahmûd, Lahor yolu üzerindeki Ecûdehen’de (Adjodhan; bugün Pâk Pattan) Çiştî şeyhi Ferîdüddin Mes‘ûd’a intisap etmiş, daha sonra da kızıyla evlendiği amcası Ahmed Kirmânî’nin ısrarı üzerine buraya yerleşmişti. On sekiz yıl boyunca Ferîdüddin Mes‘ûd’a hizmet eden Seyyid Muhammed, şeyhinin ölümünün ardından Delhi’ye gidip burada Çiştî şeyhlerinden Nizâmeddin Evliyâ’nın dostluğunu kazandı. Mîrhord’un babası Seyyid Mübârek de Çiştî şeyhlerinden Hâce Kutbüddin Mevdûd’un müridi idi.
Tasavvufî hayatın yaşandığı bir aile ortamında yetişen Mîrhord (Emîrhord) genç yaşta Nizâmeddin Evliyâ’ya intisap etti. Aynı yıllarda medreseye devam ederek iyi bir eğitim aldı. Mîr Hasan Dihlevî ve Ziyâeddin Berenî gibi şair ve âlimlerle kurduğu arkadaşlık ve dostluk Mîrhord’un şahsiyetinin gelişmesinde önemli rol oynadı. Mîrhord, 727’de (1327) Sultan Muhammed b. Tuğluk Şah tarafından bazı âlim ve şeyhlerle birlikte Devletâbâd’a sürgüne gönderildi. Birkaç yıl sonra Delhi’ye dönmesine izin verildiyse de bu sürgün Mîrhord’u derinden etkiledi. Sürgün dönüşü daha önce intisap etmekten kaçındığı Nizâmeddin Evliyâ’nın halifesi Şeyh Nûreddin’e intisap ederek içinde bulunduğu sıkıntılı halden kurtuldu. Bu olayın ardından muhtemelen Şeyh Nûreddin’e daha önceki davranışını affettirmek amacıyla Siyerü’l-evliyâǿ fî maĥabbeti’l-ĥaķ celle ve Ǿalâ adlı eserini kaleme aldı. Mîrhord Delhi’de vefat etti.
Şeyh Nizâmeddin Evliyâ ve diğer Çiştiyye tarikatı şeyhlerinin hayatını ele alan eserinde Mîrhord özellikle Nizâmeddin Evliyâ’nın hayatı, görüşleri ve kerametlerini müridlerin verdiği bilgiler ve kendi müşahedelerine göre ayrıntılı biçimde anlatmıştır. On bölümden meydana gelen kitap Çiştiyye tarikatı hakkında yazılmış en önemli kaynak sayılmaktadır. Eser Delhi’deki sosyal hayatı yansıtması bakımından da önemlidir. Müellifin uzun süre Delhi’de yaşamış olması buradaki ekonomik ve sosyal gerginlikler, dinî çekişmeler hakkında verdiği bilgilerin değerini daha da arttırmaktadır. Siyerü’l-evliyâǿ, Sultan Muhammed b. Tuğluk’un mutasavvıflarla ilişkileri ve tarihçi Berenî’nin biyografisi hususunda da önemli bir kaynaktır. Mîrhord’un elli yaşlarında yazmaya başladığı eserini ne zaman bitirdiği bilinmemektedir. Bir nüshasının son bölümünde 790’da (1388) vefat eden Fîrûz Şah Tuğluk’a işaret edilmesinden hareketle kitabın bu tarihten sonra tamamlandığı söylenmiştir. Ancak müellifin ölüm tarihi dikkate alındığında bunun mümkün olmadığı ve bu bölümün esere sonradan eklenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Çirengî Lâl tarafından yayımlanan Siyerü’l-evliyâǿ (Delhi 1302/1885), Gulâm Ahmed Beryân (Lahor 1923) ve İ‘câzülhak Kuddûsî (Lahor 1992) tarafından Urduca’ya çevrilmiştir. Hâce Gûl Muhammed Ahmedpûrî kitaba Źikrü’l-aśfiyâǿ (Tekmile-i Siyerü’l-evliyâǿ) adıyla bir tekmile yazmıştır (Delhi 1312).
BİBLİYOGRAFYA:
Emîrhord, Siyerü’l-evliyâǿ (trc. İ‘câzülhak Kuddûsî), Lahor 1992, s. 29-47; Abdülhak ed-Dihlevî, Aħbârü’l-aħyâr (trc. Subhân Mahmûd - Muhammed Fâzıl), Delhi 1994, s. 210-211; Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts, III, 976; Storey, Persian Literature, I/2, s. 941-944; Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-ħavâŧır, II, 138-139; Nefisî, Târîħ-i Nažm u Neŝr, II, 759; M. Muzammil Haq, Some Aspects of the Principal Sufi Orders in India, Dhaka 1985, s. 24; Athar Abbas Rizvī, A History of Sufism in India, New Delhi 1986, I, 9-10, 158; A. Schimmel, İslâm’ın Mistik Boyutları (trc. Ergun Kocabıyık), İstanbul 2001, s. 346; K. A. Nizami, “Aĥmadpūri”, EIr., I, 666; a.mlf., “Amīr Kord”, a.e., I, 963.
Rıza Kurtuluş