MUHAMMED AHMED DEHMÂN

(محمّد أحمد دهمان)

Muhammed b. Ahmed b. Hâlid Dehmân ed-Dımaşkī (1899-1988)

Suriyeli tarihçi ve muhakkik.

Şam’da doğdu. İlk öğrenimine Şam kurrâ ve ulemâsından olan babası Ahmed Dehmân’ın yanında başladı. Daha sonra medrese tahsiline devam etti ve aralarında Ebü’l-Hayr el-Meydânî ile Muhammed el-Kutb’un bulunduğu pek çok âlimden ders aldı. Ancak onu en çok etkileyen hocası ıslah hareketinin önde gelen isimlerinden Abdülkādir Bedrân’dı. Osmanlılar’ın I. Dünya Savaşı’nın ardından Suriye’den çekilmesiyle yeni kurulan hükümet tarafından müderris tayin edildi, bu arada Osmanlı ve Memlük tarihiyle ilgilendi. Özellikle Şam tarihine yöneldi ve kendisi de bir Hanbelî ve Selefî olduğundan Hanbelîliğin merkezi durumundaki Sâlihiye semtiyle ilgili çalışmalar yaptı, burayı tanıtan metinler neşretti. Müslümanların geri kalmasının asıl sebebini ilmî yetersizliğe bağlayan Dehmân ilme önem verilmesi ve ıslah çalışmaları yapılması için gayret gösterdi. Bu konuda görüşlerini dile getirmek amacıyla el-Miśbâĥ dergisini çıkardı. Küçük Âdiliyye Medresesi’nde Mektebü’d-dirâsâti’l-İslâmiyye adıyla bir müessese kurarak burada bir kısım fikir arkadaşlarıyla birlikte Arap edebiyatı ve İslâm kültürü hakkında konferanslar verdi. Ayrıca çeşitli gazetelerde, Mecelletü’t-Temeddüni’l-İslâmî ve Mecelletü’l-MecmaǾi’l-Ǿilmiyyi’l-ǾArabî’de yazılar yazdı. Suriye ilim hayatına yaptığı katkılar sebebiyle 1983’te birinci dereceden Suriye üstün başarı nişanı ile ödüllendirildi. Muhammed Ahmed Şam’da vefat etti.

Eserleri. A) Telifleri. Kitâbü’ś-Śıyâm (Dımaşk 1922); Dürûsü’t-tecvîdi’l-ĥadîŝe (Dımaşk1924); Fî riĥâbi Dımaşķ (Dımaşk 1982); Dirâsât fi’ŝ-ŝeķāfeti’l-İslâmiyye (Dımaşk 1983); Vülâtü Dımaşķ fî Ǿahdi’l-Memâlîk (Dımaşk 1984); MuǾcemü’l-elfâži’t-târîħiyye fi’l-Ǿaśri’l-Memlûkî (Dımaşk 1990).

B) Neşirleri. Dârimî, Sünenü’d-Dârimî (baskı yeri yok, 1349); İbn Vaddâh, Kitâbü’l-BidaǾ ve’n-nehyü Ǿanhâ (Dımaşk 1400/1980; Kahire 1411/1990); Ebû Amr ed-Dânî, el-MuķniǾ fî maǾrifeti mersûmi meśâĥifi ehli’l-emśâr maǾa Kitâbi’n-Naķŧ (Dımaşk 1359/1940, 1403/1983); Ebü’l-Kāsım İbn Asâkir, Târîħu medîneti Dımaşķ (X. cilt, Dımaşk 1952); İbn Ecâ el-Halebî, el-ǾIrâk beyne’l-Memâlîk ve’l-ǾOŝmâniyyîn el-Etrâk maǾa Riĥleti’l-Emîr Yeşbek min Mehdî ed-Devâdâr (Dımaşk 1406/1986); İbn Hacer el-Askalânî, İnbâǿü’l-ġumr bi-ebnâǿi’l-Ǿumr (Dımaşk 1399); İbn Kennân, el-Mürûcü’s-sündüsiyyetü’l-fesîĥa fî telħîśi târîħi’ś-Śâliĥiyye (Dımaşk 1366/1947); Şemseddin İbn Tolun, İǾlâmü’l-verâ bi-men vülliye nâǿiben mine’l-Etrâk bi-Dımaşķı’ş-Şâmi’l-kübrâ (Dımaşk 1383/1964, 1984), el-Ķalâǿidü’l-cevheriyye fî târîħi’ś-Śâliĥiyye (Dımaşk 1368-1375, 1980) ve Naķdü’ŧ-ŧâlib li-zeġali’l-menâśıb (Hâlid Muhammed Dehmân ile birlikte, Beyrut 1412/1992); İbnü’l-Cezerî, en-Neşr fi’l-ķırâǿâti’l-Ǿaşr (I-II, Dımaşk 1345); Muvaffakuddin İbn Kudâme, Muħtaśaru Minhâci’l-ķāśıdîn (Dımaşk 1347); Erbîlî, Medârisü Dımaşķ (Dımaşk 1947); Fahreddin İbnü’s-Sââtî, Ǿİlmü’s-sâǾât ve’l-Ǿamelü bihâ (başka risâlelerle bir arada, Dımaşk 1402/1981).

BİBLİYOGRAFYA:

Abdülkādir Ayyâş, MuǾcemü’l-müǿellifîne’s-Sûriyyîn fi’l-ķarni’l-Ǿişrîn, Dımaşk 1405/1985, s. 196-197; Süleyman Sâdeddin, Min aǾlâmi’l-fikri’l-ǾArabî fi’l-ķarni’l-Ǿişrîn, Dımaşk 1991, s. 163-164; Nizâr Abâza - M. Mutî‘ el-Hâfız, Târîħu Ǿulemâǿi Dımaşķ, Dımaşk 1991, III, 532-537; Nizâr Abâza - M. Riyâz el-Mâlih, İtmâmü’l-AǾlâm, Beyrut 1999, s. 219; Ahmed el-Alâvine, Źeylü’l-AǾlâm, Cidde 1418/1998, s. 164-165; Şâkir Fahhâm, “Ârâǿü ve enbâǿü’l-üstâź Muĥammed Aĥmed Dehmân”, MMLADm., LXIII/3 (1988), s. 527-537.

Mahmûd el-Arnaût