MUHAMMED el-HÛT

(محمّد الحوت)

Ebû Abdillâh (Ebû Abdirrahmân) Muhammed b. Dervîş b. Muhammed el-Hût el-Beyrûtî el-Alevî (ö. 1276/1860)

Muhaddis, Şâfiî fakihi.

1209’da (1794) Beyrut’ta doğdu. Hz. Ali’nin soyundandır. Kur’an’ı ezberledikten sonra Muhammed el-Müseyyerî el-İskenderânî’den usûlü’d-dîn okuyarak başladığı öğrenimini sürdürmek için 1228’de (1813) Şam’a gitti ve özellikle Abdurrahman et-Tîbî, Muhammed Emîn İbn Âbidîn ve Abdurrahman b. Muhammed el-Küzberî’den istifade etti. Temel İslâmî ilimler yanında felsefe, mantık, şiir ve edebiyat alanındaki eserleri okudu. 1231’de (1816) Beyrut’a döndü. 1236 (1821) yılına kadar Kitap ve Sünnet’le ilgili ilimlerle uğraştı. Bu arada el-Câmiu’l-Ömeriyyü’l-kebîr’de ders okuttu, bir taraftan da vaaz ve irşadla meşgul oldu. Değişik meslek gruplarından insanların bu derslere devam etmesini sağlamak için özel gayret sarfetti. En tanınmış talebesi, daha sonra Beyrut müftülüğü görevinde bulunan Abdülbâsıt el-Fâhûrî’dir. Ayrıca Ebü’l-Hasan Kāsım b. Muhammed el-Kestî, Ömer Hâlid ile oğulları Abdurrahman ve Muhammed de kendisinden faydalandı. Sünnete bağlı bir âlim ve zâhid olan, ayrıca şiirle de uğraşan Muhammed el-Hût tasavvufa yönelmiş ve geçimini temin edecek kadar ticaretle uğraşmıştır. Muhammed el-Hût 8 Zilhicce 1276’da (27 Haziran 1860) Beyrut’ta vefat etti ve Bâşûre Kabristanı’na defnedildi.

Eserleri. 1. ed-Dürretü’l-vażǾiyye fî tevĥîdi rabbi’l-beriyye. Akaide dair olup Muhammed Misbâh el-Hût tarafından neşredilmiştir (Beyrut, ts.). 2. er-Risâletü’r-râǿiķa. Halku’l-ef‘âl hakkında filozoflar, Mu‘tezile kelâmcıları ve Ehl-i sünnet âlimlerinin görüşlerinin ele alındığı bir risâledir. 3. el-ǾAķīdetü’l-fâǿiķa. Müellifin talebesi Abdülbâsıt el-Fâhûrî’ye imlâ ettiği küçük bir risâledir (Mahmûd Selîm el-Hût, s. 139; ed-Dürretü’l-vażǾiyye ile birlikte basılan son iki risâle, Kemâl Yûsuf el-Hût tarafından yine aynı eserle birlikte Resâǿil fî beyâni Ǿaķāǿidi Ehli’s-sünne ve’l-cemâǾa adıyla yeniden yayımlanmıştır [Beyrut 1403/1983, 1404/1984]). 4. Esne’l-meŧâlib fî eĥâdîŝ muħtelifeti’l-merâtib. Halk arasında hadis diye bilinen meşhur sözlerin sıhhat derecesini tesbit amacıyla kaleme alınan ve 1784 rivayet ihtiva eden eser 1265’te (1849) tamamlanmıştır. Müellifin oğlu Abdurrahman’ın alfabetik sıraya koyduğu bu çalışma Beyrut (1319) ve Kahire’de (1346) basılmış, daha sonra Halîl el-Meys tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1403/1983). Ancak bu son baskı hatalarla doludur (örnekler için bk. a.g.e., s. 141-144). Kemâl Yûsuf el-Hût’un el-Eĥâdîŝü’l-müşkile fi’r-rütbe adıyla yayımladığı eser de bu kitaptır (Beyrut 1403/1983). 5. Ĥüsnü’l-eŝer fîmâ fîhi đaǾf ve’ħtilâf min ĥadîŝ ve ħaber ve eŝer. Gazzâlî’nin Şâfiî fıkhına dair el-Vecîz’ine Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî’nin yazdığı Fetĥu’l-Ǿazîz (eş-Şerĥu’l-kebîr) adlı şerhteki hadislerin tahrîcini yapmak üzere İbnü’l-Mülakkın’ın kaleme aldığı el-Bedrü’l-münîr fî taħrîci eĥâdîŝi’ş-Şerĥi’l-kebîr’i özetlemek ve bazı yerlerdeki zaaflarla ihtilâflara işaret etmek amacıyla telif edildiği belirtilen eser (Muhammed el-Hût, Muħtaśar, s. 17) fıkıh bablarına göre düzenlenmiştir. Müellifin bir ad vermediği anlaşılan kitabı Muhammed Tevfîk Hâlid Ĥüsnü’l-eŝer başlığıyla neşretmiş (Beyrut 1353/1934), daha sonra bu neşrin eksik ve yanlışlarla dolu olduğunu söyleyen Kemâl Yûsuf el-Hût eseri Muħtaśaru Bedri’l-münîr adıyla yeniden


yayımlamıştır (Beyrut 1407/1987). 6. Risâle fî ĥisâbi’l-keŝr maǾa’ś-śaĥîĥ. Ferâizle ilgili olup Kemâl Yûsuf el-Hût tarafından Rahbî’nin er-Rahbiyye’sine Bedreddin el-Mardînî’nin yazdığı şerhle birlikte neşredilmiştir (Beyrut 1409/1989, 2. bs.).

Muhammed el-Hût’un kaynaklarda adı geçen diğer eserlerinden bazıları şunlardır: Ĥâşiye Ǿalâ Şerĥi İbn Ĥacer li’l-ErbaǾîne’n-Neveviyye, Kitâb fî Źikri es-mâǿi’r-ricâli’đ-đuǾafâǿ ve’l-metrûkîn, Kitâb fî Beyâni’ż-żaǾîf min eĥâdîŝi’l-CâmiǾi’ś-śaġīr, Kitâb fî Esmâǿi ricâli’l-Buħârî, el-VażżâǾûn ve mâ vażaǾû (diğer eserleri ve nüshaları için bk. Mahmûd Selîm el-Hût, s. 150-161). Mahmûd Selîm el-Hût, Muhammed el-Hût’a dair geniş bir çalışma yapmıştır (bk. bibl.).

BİBLİYOGRAFYA:

Muhammed el-Hût, el-Eĥâdîŝü’l-müşkile fi’r-rütbe (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1403/1983, Kāsım Ebü’l-Hasan el-Küstî’nin yazdığı biyografi, s. 7-8; a.mlf., Resâǿil fî beyâni Ǿaķāǿidi Ehli’s-sünne ve’l-cemâǾa (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1404/1984, s. 24, 70, ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 8-19; a.mlf., Muħtaśaru Bedri’l-münîr (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1407/1987, s. 17, ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 5-12; Tâhâ el-Velî, Beyrût fi’t-târîħ ve’l-ĥađâre ve’l-Ǿumrân, Beyrut 1993, s. 287-288; Ömer Abdüsselâm Tedmürî, MevsûǾatü Ǿulemâǿi’l-müslimîn fî târîħi Lübnân el-İslâmî: Ricâlü’l-ĥadîŝ ve’l-Ǿulûmi’l-insâniyye, Beyrut 1414/1993, IV, 143-151; Mahmûd Selîm el-Hût, Şeyħu Beyrût el-Ǿallâme el-imâm Muĥammed el-Ĥût, Beyrut 1994.

Abdülkadir Şenel