MUSANNİF

(المصنّف)

Ebû Bekr b. Hidâyetillâh el-Kûrânî el-Merîvânî el-Hüseynî (ö. 1014/1605)

Şâfiî âlimi ve biyografi yazarı.

Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Babasının adına nisbetle İbn Hidâyetullah olarak, çok eser verdiği için de “Musannif” lakabıyla tanınır. Kürt asıllı, tasavvuf ehli ve seyyid olduğu, bir süre Medine’de yaşadığı kaydedilir. Yetiştirdiği birçok talebe arasında yalnız oğlu Abdülkerîm’in adı anılmaktadır. Muhibbî, Abdülkerîm’in talebelerinden ve dönemin Nakşibendî-Şâfiî


ulemâsının önde gelenlerinden Burhâneddin İbrâhim b. Hasan el-Kûrânî eş-Şehrezûrî’nin Musannif’ten rivayette bulunduğunu naklediyorsa da (Ħulâśatü’l-eŝer, I, 110) bu zat 1025’te (1616) doğduğuna göre Musannif’ten rivayeti oğlu veya bir başkası vasıtasıyla olmalıdır. Musannif, İran’ın Kürdistan bölgesindeki Merivan kasabasına bağlı Çûr köyünde vefat etti.

Kaynaklarda Musannif’in yalnız Şâfiî tabakatına dair eseriyle Abdülkerîm b. Muhammed er-Râfiî’nin el-Muĥarrer’ine yazdığı üç ciltlik bir şerhten, Farsça kaleme aldığı Sirâcü’ŧ-ŧarîķ ve Riyâżü’l-ħulûd adlı iki kitabından söz edilmekte, Kâtib Çelebi el-Muĥarrer’e yazdığı şerhin adının el-Vużûĥ olduğunu belirtmektedir (Keşfü’ž-žunûn, II, 1613). Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye (Ŧabaķātü’l-Muśannif), İmam Şâfiî’den müellifin yaşadığı X. (XVI.) yüzyıla kadar gelen tanınmış Şâfiî fukahasının hayatına dairdir. Yüzyıllara ayrılarak düzenlenen eserde âlimler vefat tarihine göre sıralanmıştır. 200 civarında biyografi ihtiva eden ve bazı âlimler hakkında bir-iki satırlık bilgiyle yetinilen bu muhtasar eser, daha önceki Şâfiî tabakat kitaplarına dayanması sebebiyle orijinal bir özellik taşımamaktadır. Kitabın Bağdat’ta el-Methafü’l-Irâkī’de (nr. 8676), Şam’da Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de (nr. 6164) ve İstanbul’da Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde (nr. 3159, vr. 113b-145b) birer yazma nüshası tesbit edilmiştir. Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Ŧabaķātü’l-fuķahâǿsının arkasında basılan eseri (Bağdad 1356) daha sonra Âdil Nüveyhiz, bu çok hatalı baskı ile yerini belirtmediği bir yazma nüshasının filmini karşılaştırıp diğer kaynaklardan faydalanmak suretiyle yeniden neşretmiştir (Beyrut 1971, 1979, 1402/1982).

BİBLİYOGRAFYA:

Ebû Bekir b. Hidâyetullah el-Hüseynî, Ŧabaķātü’ş-ŞâfiǾiyye (nşr. Âdil Nüveyhiz), Beyrut 1402/1982, neşredenin girişi, s. 6-8; Keşfü’ž-žunûn, II, 1613; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, I, 110; Osmanlı Müellifleri, I, 229; Hâlid er-Reyyân, Fihrisü maħŧûŧâti Dâri’l-kütübi’ž-Žâhiriyye: et-Târîħ ve mülĥaķātüh, Dımaşk 1393/1973, s. 340-341; Ziriklî, el-AǾlâm (Fethullah), II, 71; Abdülkerîm-i Müderris, Dânişmendân-ı Kürd der Ħıdmet-i Ǿİlm u Dîn (trc. Ahmed Havârî Neseb), Tahran 1369 hş., s. 16-17, 233; Kehhâle, MuǾcemü’l-müǿellifîn, Beyrut 1414/1994, I, 447; Üsâme Nâsır en-Nakşibendî, “Maĥŧûŧâtü’l-Ħizâneti’l-Âlûsiyye fî Mektebeti’l-Metĥafi’l-ǾIrâķī”, el-Mevrid, IV/1, Bağdad 1395/1975, s. 204; Kāmûsü’l-a‘lâm, I, 691.

Ahmet Özel