NEŞŞÂR, Sirâceddin

(سراج الدين النشّار)

Ebû Hafs Sirâcüddîn Ömer b. Kāsım b. Muhammed en-Neşşâr el-Ensârî (ö. 938/1531)

Kıraat âlimi.

Mesleğinden dolayı “Neşşâr” (bıçkıcı) lakabıyla tanınmıştır. İlk öğrenimine babasının yanında başladı ve Ali el-Habbâz ed-Darîr, Şemseddin İbnü’l-Hımmisânî, Seyyid İbrâhim b. Ahmed et-Tabâtabî, Ali b. Abdullah ed-Deyrûtî, İbn İmrân Muhammed b. Mûsâ’dan kıraat dersleri aldı. Bir müddet Kahire’de çocuk okuttu ve Ahmed b. Muhammed el-Kastallânî ile Nûreddin el-Cârihî’nin de aralarında bulunduğu öğrenci grubuna kıraat dersleri verdi. el-Mükerrer adlı eserine ait bir nüshanın sonunda kaydedildiğine göre Câmiu Kāsım el-Atâbekî’de imamlık yaptı (Salâh M. el-Haymî, I, 466). eş-Şâŧıbiyye’yi ezbere bildiği nakledilen Neşşâr pek çok defa hacca gitti. Ziriklî onun 938 (1531) yılında vefat ettiğini kaydeder.

Eserleri. 1. el-Bedrü’l-münîr fî ķırâǿâti NâfiǾ ve Ebî ǾAmr ve İbn Keŝîr. Neşşâr, 901 (1495-96) yılında tamamladığı bu eserini hazırlarken Ebû Tâhir İsmâil b. Halef es-Sarakustî’nin el-ǾUnvân fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ, Ebû Amr ed-Dânî’nin et-Teysîr fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ ve Kāsım b. Fîrruh eş-Şâtıbî’nin eş-Şâŧıbiyye adlı kitaplarından


yararlanmış, bu eserlerin üslûbunun zorluğu ve bir kısım terimlerinin anlaşılamaması sebebiyle kitabını kaleme aldığını belirtmiştir. Eser Muhtâr Ahmed Deyre tarafından doktora tezi olarak tahkik edilip yayımlanmıştır (Trablus 2003). 2. el-Büdûrü’z-zâhire fi’l-ķırâǿâti’l-Ǿaşri’l-mütevâtire (I-II, nşr. Ali Muhammed Muavvaz ve Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut 1421/2000). 16 Receb 898 (3 Mayıs 1493) tarihinde tamamlanan eserin yazımında müellif Buhârî ve Müslim’in el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’leri, Ebû Dâvûd’un es-Sünen’i, Ebû Amr ed-Dânî’nin CâmiǾu’l-beyân fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾ, el-Müktefâ fi’l-vaķf ve’l-ibtidâ adlı kitaplarıyla et-Teysîr fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾi, İbnü’l-Cezerî’nin en-Neşr fi’l-ķırâǿâti’l-Ǿaşr’ı, Ebû Tâhir İsmâil b. Halef es-Sarakustî’nin el-ǾUnvân fi’l-ķırâǿâti’s-sebǾi, Ebû Ma‘şer et-Taberî’nin et-Telħîś fi’l-ķırâǿâti’ŝ-ŝemân’ı ve Ebü’l-Kāsım el-Hüzelî’nin el-Kâmil’inden yararlanmıştır. Kırâat-i aşere hakkında söylenenlerin ve mütevâtir kabul edilen rivayetlerin bir araya getirildiği temel kaynak niteliğindeki kitap kıraat ilminde küllî esasları zikretmemesi, âyetlerin tertibinde resm-i Osmânî’yi esas almaması ve kaydettiği görüşlerin kimlere ait olduğunu bildirmemesi yüzünden eleştirilmiştir. 3. el-Mükerrer fîmâ tevâtera mine’l-ķırâǿâti’s-sebǾ ve teĥarrara (İbn Şüreyh’in el-Kâfî fi’l-kırâǿâti’s-sebǾ adlı eseriyle birlikte, Mekke 1306; Kahire 1326; nşr. Ahmed Mahmûd Abdüssemî‘, Beyrut 2001). 4. el-Ķaŧarü’l-mıśrî fî ķırâǿati Ebî ǾAmr el-Baśrî (Dârü’l-Kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 6051; Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 35; Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/1). 5. el-Vücûhü’n-neyyire fî ķırâǿâti’l-Ǿaşere (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, nr. 5830). 6. et-Teysîrü’l-aħîr fî ķırâǿati İbn Keŝîr (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/3; Mektebetü’l-Esed el-Vataniyye, nr. 17075/1). 7. el-CâmiǾ fî ķırâǿati’l-İmâm NâfiǾ (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/2; Mektebetü’l-belediyye bi’l-İskenderiyye, nr. 3036 C). 8. Kitâb fi’l-ķırâǿât (Mektebetü’l-Esed el-Vataniyye, nr. 18470). 9. Risâle fîmâ (Bâbü mâ) teferrede bihî İbn Keŝîr min rivâyeteyi’l-Bezzî ve Ķunbül Ǿan aśĥâbihî (Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 63/4; Mektebetü’l-Esedi’l-vataniyye, nr. 17075/2). 10. el-Ǿİķdü’l-cevherî fî ĥalli elġāzi’l-Ķurǿân li’l-Cezerî (Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 1029). 11. Ŧırâzü’l-Ǿilmeyn fî ĥükmi’l-istifhâmeyn (Süleymaniye Ktp., Kılıç Ali Paşa, nr. 1029; Lâleli, nr. 63/5). 12. Ķaśîde fî Ǿilmi’l-ķırâǿât (GAL Suppl., II, 142). Neşşâr’ın bunlardan başka el-Bedrü’l-münîr fî şerĥi’t-Teysîr, Keşfü’l-ĥicâb Ǿan eczâǿi’l-ahźâb adlı eserleri kaynaklarda zikredilmektedir (yazma eserlerin diğer nüshaları için bk. Brockelmann, GAL, II, 140; Suppl., II, 142; el-Fihrisü’ş-şâmil, II, 468-482).

BİBLİYOGRAFYA:

Sirâceddin en-Neşşâr, el-Bedrü’l-münîr fî ķırâǿâti NâfiǾ ve Ebî ǾAmr ve İbn Keŝîr (nşr. Muhtâr Ahmed Deyre), Trablus 2003, s. 606, ayrıca bk. neşredenin girişi, s. 18-19; a.mlf., el-Büdûrü’z-zâhire fi’l-ķırâǿâti’l-Ǿaşri’l-mütevâtire (nşr. Ali M. Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd), Beyrut 1421/2000, neşredenin girişi, I, 78-79; Sehâvî, eđ-Đavǿü’l-lâmiǾ, VI, 113; Keşfü’ž-žunûn, I, 231, 520; II, 1351, 1812; Serkîs, MuǾcem, II, 1776, 1857; Brockelmann, GAL, II, 140; Suppl., I, 722; II, 142; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, I, 792; Ziriklî, el-AǾlâm, V, 59; Salâh M. el-Hayemî, Fihrisü maħŧûŧâti Dâri’l-kütübi’ž-Žâhiriyye: ǾUlûmü’l-Ķurǿâni’l-Kerîm, Dımaşk 1403/1983, I, 316, 429, 464, 465, 466, 483; Ali Şevvâh İshak, MuǾcemü muśannefâti’l-Ķurǿâni’l-Kerîm, Riyad 1404/1984, IV, 29, 137, 164; el-Fihrisü’ş-Şâmil: ǾUlûmü’l-Ķurǿân, maħŧûŧâtü’l-ķırâǿât (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1987, II, 468-482; Fihrisü’l-maħŧûŧâti’l-ǾArabiyyeti’l-maĥfûža fî Mektebeti’l-Esed el-vaŧaniyye, Dımaşk 1995, III, 36, 38, 59, 192, 208, 236-238, 256.

Ömer Türker