PRILOZI za ORIJENTALNU FILOLOGIJU
Saraybosna’da Şarkiyat Enstitüsü tarafından yayımlanan ilmî dergi.
1950 yılında kurulan Orijentalni Institut U Sarajevu’nun yayın organıdır. İlk sayısı aynı yıl çıkan dergi sekizinci sayıya kadar Prilozi za Orijentalnu Filologiju i Istoriju Jugoslovenskih Naroda pod Turskom Vladavinom, sekizinci sayıdan itibaren günümüze kadar (2004, 52-53. sayılar) Prilozi za Orijentalnu Filologiju ismiyle neşredilmiştir. Önceleri yılda bir cilt yayımlanan dergi daha sonra düzensiz çıkmaya başlamış ve zaman zaman iki yılda bir çıkabilmiştir. Bilimsel çalışmalarda dergiye yapılan atıflar POF kısaltmasıyla gösterilmektedir.
Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü’nün kuruluş gayesine uygun olarak dergideki yazılar üç ana başlıkta toplanabilir (Filoloji; Tarih ve Diplomatik; Çeviri, bibliyografya ve nekroloji). Öncelikle Arapça, Türkçe ve Farsça yazılmış Boşnak kültür mirasını ortaya çıkaran ekibin dergideki çeşitli makaleleri Osmanlı dönemine ait dil ve edebiyat sahasına bir katkı sağlama amacını taşır. İkinci olarak Osmanlı dönemi Bosna-Hersek ve Yugoslavya’sına ait bölgelerin tarihi, dinî ve kültürel durumu ele alınıp işlenmektedir. Üçüncü olarak dergide çeviriler, bibliyografya çalışmaları, nekroloji araştırmaları, bilimsel toplantılar, vefeyât, kitâbiyat ve şarkiyata ait dergilerin tanıtımı yer almaktadır.
Derginin yayın hayatı başlıca iki döneme ayrılır. Birinci dönem kuruluşundan 17 Mayıs 1992 tarihine kadar geçen süre olup bu süre içinde dergi Yugoslavya çapında şarkiyat alanındaki çalışmaların öncülüğünü yapmıştır. Kuruluşunda ve ilk sayılarında derginin başında Branislav Djurdjev vardı. Bosna-Hersek savaşı esnasında (1992-1995) dergi çalışmaları zor şartlar altında da olsa sürmüştür. Savaş sonrasından günümüze kadar özellikle Bosna-Hersek merkezli çalışmalara yer verilmektedir. Orijentalni Institut tarafından düzenlenen bilimsel toplantıların tebliğleri de Prilozi’de yayımlanmış, 1990’da Şarkiyat Enstitüsü’nün 40. yıl dönümü münasebetiyle düzenlenen İslâm dini ve kültürünün Bosna eyaletinde yayılması konulu bilimsel toplantının bütün tebliğleri 41. sayıda neşredilmiştir. 17 Mayıs 1992’de Sırp güçlerinin saldırısına uğrayan enstitü binası yakıldığından burada bulunan derginin bütün sayıları yok edilmiş, 41. sayısı Islamic Relief UK tarafından ofset baskıyla 1993’te yeniden yayımlanmıştır. Derginin 52 ve 53. sayıları yıllık halinde çıkmıştır (Sarajevo 2004).
Prilozi’de yayımlanan makalelerin büyük bir kısmı Boşnakça, Sırpça ve Hırvatça, bir kısmı da Almanca, İngilizce, Fransızca, Rusça, Slovence ve Türkçe’dir. Dergide yazıları çıkanlar arasında Besim Korkut, Branislav Djurdjev, Halil İnalcık, İsmail Eren, M. Tayyip Gökbilgin, Ömer Lutfi Barkan, Gliša Elezović, Hazim Şabanoviç, Hamit Hacıbegiç, Fehim Bayraktareviç, Hasan Kaleşi, Mehmet Müezzinoviç, Muhammed Hacıyahiç, Fehim Nametak ve Behija Zlatar gibi araştırmacılar anılabilir (Ljubović v.dğr., s. 39-84). Yayımlandığı tarihten bu yana dergi Leiden’deki Brill Yayınevi tarafından dünyaca ünlü otuz dergi arasında referans olabilecek kaynak olarak kabul edilmiştir (Aličić, XLI [1991], s. 15).
Dergide Osmanlı tarihiyle ilgili Hamdiya Kreşevlyakoviç’in “Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom”
(II [1952], s. 115-184), Halil İnalcık’ın “Od Stefana Dušana do Osmanskog Carstva” (III-IV [1953], s. 23-54), Behija Zlatar - Enes Pelidija’nın “Prilog kulturnoj istoriji Pljevalja osmanskog perioda-zaduήbine Husein-paše Boljanića” (XXXIV [1985], s. 115-128) gibi makaleleri büyük önem arzetmektedir. Ayrıca diplomatik konularla ilgili Fehim Dή. Spaho’nun “Defteri za Kliški Sandήak iz XVI i početka XVII stoljeća, diplomatički opis” (XXXIV [1985], s. 137-162), Medήida Selmanović’in “Berat kao diplomatička vrsta u turskoj arhivistici” (XXXV [1985], s. 169-209) adlı makaleleri mevcuttur. Türkçe olarak yayımlanan makalelerin başlıcaları şunlardır: M. Tayyip Gökbilgin, “Sokollu Mehmed Paşa’nın Bir Talimatı ve 1572 Tarihinde Bosna ile Alâkadar Birkaç Vesika” (VI-VII [1958], s. 159-174), “Napoli Kralı Tarafından II. Bayezid ve Ahmed Paşa’ya (Gedik) Gönderilen Mektupların Türkçe Sûretleri ve Diğer İlgili İki Mektup” (XXII-XXIII [1976], s. 33-60); Ömer Lutfi Barkan, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Türkiye’de Fiyat Hareketleri” (XXII-XXIII [1976], s. 133-148); Dündar Günday, “Tahrir Defterleriyle Mukātaa Defterleri Arasında Mukayese” (XXVII [1979], s. 277-282), “Başbakanlık Arşivi Genel Müdürlüğü” (XXVIII-XXIX [1980], s. 463-474); Sadettin Buluç, “Elvan Çelebi’nin Menâkibnâmesi” (XXX [1980], s. 67-73); Atillâ Çetin, “Saraybosna’da Gazi Hüsrev Beğ Vakfına Ait 1252/1836 Tarihli Bir Belge” (XXXV [1986], s. 163-168); Hasan Kolcu, “Bir Folklor Ürünü: Destan-ı Vidiniyye” (XXXVII [1988], s. 147-158); Cahit Telci, “Hamza Bâli ve Hamzavîler’e Dair” (XLVI [1997], s. 115-129) (daha geniş bilgi için bk. Ljubović v.dğr., s. 39-84).
BİBLİYOGRAFYA:
Sluήbene Novine Kantona Sarajevo, br. 17/ 99; Sluήbeni List NRBiH, br. 20/50; Sluήbeni List SRBiH, br. 20/77, 23/67, 38/90, 40/85; B. Djurdjev, “Uz Prvi Broj”, Prilozi za Orijentalnu Filologiju i Istoriju Jugoslovenskih Naroda pod Turskom Vladavinom, Sarajevo 1950, I, 5-6; a.mlf., “Bosna-Hersek”, DİA, VI, 304; Lejla Gazić, “Stradanje Orijentalnog Instituta u Agresiji na Bosnu i Hercegovinu 1992.-1995.”, Orijentalni Institut u Sarajevu 1950.-2000: The Institut for Oriental Studies in Sarajevo 1950-2000 (ed. Amir Ljubović - Lejla Gazić), Sarajevo 2000, s. 25-29; Amir Ljubović v.dğr., “Prilozi za Orijentalnu Filologiju”, a.e., s. 39-172; Behija Zlatar, “Orijentalni Institut u Sarajevu 1950.-2000.”, a.e., s. 9-15; a.mlf., “On the Occasion of Fifty Years of Work of the Oriental Institute in Sarajevo”, POF, L (2002), s. 9-10; Ahmed Aličić, “Četrdeset Godina Postojanja i Rada Orijentalnog Instituta”, a.e., XLI (1991), s. 11-19.
Muhammed Aruçi