RÂFİ‘ b. MÂLİK

(رافع بن مالك)

Ebû Mâlik Râfi‘ b. Mâlik b. el-Aclân el-Hazrecî el-Ensârî (ö. 3/625)

Sahâbî.

Hazrec kabilesinin Benî Züreyķ kolundan olduğu için Zürekī nisbesiyle de anılır. Hz. Peygamber’den hadis rivayet eden diğer oğlu Rifâa’dan dolayı Ebû Rifâa künyesiyle de bilinen Râfi‘, Übey b. Selûl’ün kızı ve Abdullah b. Übeyy’in kız kardeşi Ümmü Mâlik ile evlendi. Ümmü Mâlik, Resûlullah’a biat eden hanımlardandı. Bu evlilikten Bedir Gazvesi’ne iştirak eden Mâlik, Rifâa ve Hallâd adlı oğulları dünyaya geldi. Câhiliye döneminde yazı yazdığı, iyi yüzdüğü ve iyi ok attığı kaydedilen pek az kimseden biri olan Râfi‘in Muâz b. Hâris (Afrâ) ile Mekke’ye gittikleri, Hz. Peygamber’le görüşüp müslüman oldukları, bu sebeple Hazrec kabilesinin ilk müslümanları diye bilindikleri kaydedilmektedir. Onun bütün Akabe biatlarında bulunduğu, Resûl-i Ekrem’in Medineliler’le irtibatını sağlamak üzere seçtiği on iki temsilciden biri olduğu, yetmiş beş Medineli’nin katıldığı Üçüncü Akabe Biatı’nda Medine’ye hicret ettiği takdirde Hz. Peygamber’i koruyacağına dair ilk defa onun söz verdiği belirtilmektedir. Râfi‘, Akabe’de Resûlullah ile görüştüğünde Hz. Peygamber o güne kadar inen âyetleri kendisine vermiş, Râfi‘ ondan Yûsuf sûresini öğrenmiş, Medine’ye döndüğünde bu sûreyi Benî Züreyķ Mescidi’nde toplanan müslümanlara okumuş, bu sebeple Züreyķ Mescidi Medine’de ilk Kur’ân-ı Kerîm okunan mescid diye anılmıştır. Resûl-i Ekrem de bu gayretinden dolayı Râfi‘den memnun olduğunu ifade etmiştir. Onun müslüman olup Mekke’ye yerleştiği, Tâhâ sûresi nâzil olduktan sonra sûreyi yazıp Medine’ye gittiği ve Züreyķoğulları’na okuduğu da belirtilmiştir (İbnü’l-Esîr, II, 198). Râfi‘in Bedir Gazvesi’nde bulunduğu zikredilmekteyse de üç oğlunun da iştirak ettiği bu gazveye katılmadığı anlaşılmaktadır. Onun Akabe Biatı’nda bulunmayı Bedir Gazvesi’nde bulunmaktan üstün görmesi (Buhârî, “Meġāzî”, 13), Ehl-i Bedr’in üstünlüğünü vurgulayan hadisi duymaması sebebiyle ileri sürdüğü şahsî kanaati olmalıdır (İbn Hacer, Fetĥu’l-bârî, VII, 364). Hz. Peygamber’in Medine’de Saîd b. Zeyd ile kardeş ilân ettiği Râfi‘ b. Mâlik Uhud Gazvesi’nde şehid oldu (3/625).

BİBLİYOGRAFYA:

İbn Sa‘d, eŧ-Ŧabaķāt, III, 596-597, 621-622; VIII, 382; İbn Hibbân, Meşâhîru Ǿulemâǿi’l-emśâr (nşr. M. Fleischhammer), Wiesbaden 1959, I, 24; İbn Abdülber, el-İstîǾâb, II, 494; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, II, 197-198; İbn Hacer, el-İśâbe, I, 453-454, 499, 517; III, 344; a.mlf., Tehźîbü’t-Tehźîb, III, 232, 281; a.mlf., Hedyü’s-sârî (Hatîb), s. 498; a.mlf., Fetĥu’l-bârî (Hatîb), VII, 364; Seyyid Mehdî Hâirî, “RâfiǾ b. Mâlik b. el-ǾAclân Ħazrecî-i Enśârî”, DMT, VIII, 105-106.

Mustafa Karataş