RÂFİÎ, Abdurrahman b. Abdüllatîf
(عبد الرحمن بن عبد اللطيف الرافعي)
(1889-1966)
Mısırlı hukukçu, tarihçi ve siyaset adamı.
7 Cemâziyelâhir 1306’da (8 Şubat 1889) Zekāzîk’te veya Kahire’de doğdu. İlk öğrenimini Kahire de, orta öğrenimini İskenderiye’de tamamladı. 1908’de Kahire Hidîviyye Hukuk Medresesi’nden mezun oldu. Bir yıl kadar el-Hizbü’l-vatanî’nin yayın organı el-Livâǿ gazetesinde çalıştıktan sonra avukatlık yapmaya başladı. Bu sırada siyasete ilgi duyarak Muhammed Ferîd liderliğindeki el-Hizbü’l-vatanî’ye katıldı (1911) ve partinin yayın organlarına düzenli makaleler yazmaya başladı. Bu dönemde siyasî görüşlerinden dolayı bir yıl hapse mahkûm edildi (1915). 1921’de partinin idare meclisi üyeliğine getirildi. 1924’te Mansûre’den milletvekili seçildi. 1939-1951 yılları arasında mecliste senatör olarak görev yaptı. 1949’da Hüseyin Sırrı Paşa’nın
kurduğu koalisyon hükümetinde aileden sorumlu bakan oldu. 1954’te devlet başkanı Cemal Abdünnâsır tarafından Mısır Barolar Birliği başkanlığına tayin edildi. 1961’de devlet ödülü aldı. 1965’te Fen-Edebiyat ve Sosyal Bilimler Yüksek Meclisi üyesi seçildi. 2 Eylül 1966’da Kahire’de vefat etti. Küçük yaşlardan itibaren tarihî, ahlâkî, millî ve siyasî konulara özel ilgi duymuş, bu konulardaki eserleriyle çağdaş Mısır tarihçiliğinde önemli bir yer edinmiştir.
Eserleri. 1. Târîħu’l-ĥareketi’l-ķavmiyye ve teŧavvuri nižâmi’l-ĥükmi fî Mıśr (I-II, Kahire 1929, 1948, 1958, 1981). Eserde Memlükler ve Osmanlılar zamanındaki ekonomik ve sosyal düzenlemeler, halkın sosyoantropolojik durumu, ilim hayatı, Fransız işgali ve Napolyon dönemi, bu dönemdeki yönetim şekli, Mısır halkının bağımsızlığa kavuşmak için giriştiği faaliyetler incelenmiştir. 2. eŝ-Ŝevretü’l-ǾUrâbiyye ve’l-iĥtilâlü’l-İngilîzî (Kahire 1937, 1949, 1966, 1983). Eserde, yabancıların ülkenin iç işlerine karışmasından rahatsız olan Mısır halkının Ahmed Urâbî Paşa liderliğinde başlattığı ayaklanma ve bu karışıklıktan yararlanan İngilizler’in Mısır’ı işgali (1881-1882) yanında işgal öncesinde hidivlerin faaliyetleri, İngiliz işgaline karşı direnişler anlatılmaktadır. 3. Mıśr fi’l-Ǿuśûri’l-vüsŧâ (Kahire 1992). Râfiî, Mısır’ın müslümanlar tarafından fethinden Osmanlı devrine kadar olan dönemini ele aldığı bu eserini Saîd Abdülfettâh Âşûr ile birlikte hazırlamıştır. 4. Fî AǾķābi’ŝ-ŝevreti’l-Mıśriyye (I-III, Kahire 1947-1951). Eserde İngilizler’in Mısır’ı terketmesinden sonraki durumu, Sa‘d Zağlûl, Kral I. Fuâd dönemleriyle 1951 yılına kadar Mısır tarihi incelenmiştir. Râfiî’nin diğer eserleri de şunlardır: el-CemǾiyyâtü’l-vaŧaniyye (Kahire 1922); Muśŧafâ Kâmil (Kahire 1939, 1945, 1950, 1962, 1984); Muĥammed Ferîd: Remzü’l-iħlâś ve’t-tađĥiye (Kahire 1941, 1948, 1951, 1961, 1984); ŞuǾarâǿü’l-vaŧaniyye fî Mıśr (Kahire 1954, 1966); ǾAśru İsmâǾîl (I-II, Kahire 1932); ǾAśru Muĥammed ǾAlî (Kahire 1930, 1947, 1951, 1984, 1989); Ĥuķūķu’ş-şaǾb (Kahire 1912); Mıśr ve’s-Sûdân fî evâǿili Ǿahdi’l-iĥtilâl (Kahire 1942, 1948, 1966, 1983); Ŝevretü (seneti) 1919 (I-II, Kahire 1946, 1955, 1968, 1987); Müźekkirâtî 1889-1951 (Kahire 1952); ErbaǾate Ǿaşere Ǿâmen fi’l-berlemân (Kahire 1951, 1955); Muķaddemâtü Ŝevreti 23 Yulyu 1952 (Kahire 1952, 1964, 1987); Ŝevretü 23 Yulyu senete 1952 (Kahire 1959, 1989); Mıśrü’l-mücâhide fi’l-Ǿaśri’l-ĥadîŝ (I-VI, Kahire 1958, 1979, 1990); Mıśr ve’l-baǾŝü’l-vaŧanî (Kahire 1979); Târîħu’l-ĥareketi’l-ķavmiyye fî Mıśri’l-ķadîme (Kahire 1963); Cemâlüddîn el-Efġānî (Kahire 1966).
BİBLİYOGRAFYA:
Abdurrahman b. Abdüllatîf er-Râfiî, Müźekkirâtî, Kahire 1952, s. 78-82; a.mlf., ŞuǾarâǿü’l-vaŧaniyye fî Mıśr, Kahire 1954, s. 286-288; a.mlf., ErbaǾa Ǿaşere Ǿâmen fi’l-berlemân, Kahire 1955, s. 549-551; a.mlf., Târîħu’l-ĥareketi’l-ķavmiyye, Kahire 1963, s. 9-12; Enver el-Cündî, Eđvâǿ Ǿale’l-edebi’l-ǾArabiyyi’l-muǾâśır, Kahire 1968, s. 126-127; Fethî Rıdvân, Meşhûrûn Menŝiyyûn, Kahire 1970, s. 77-96; Miǿe Śaħśiyye Mıśriyye ve şaħśiyyetü Şükrî el-Ķādî (nşr. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-âmme li’l-kitâb), Kahire 1987, s. 135-139; Lem‘î el-Mutîî, Hâǿülâǿi’r-ricâl min Mıśr, Kahire 1987, III, 119-133; a.mlf., MevsûǾatü hâźe’r-racül min Mıśr, Kahire 1417/1997, s. 228-235; Y. Di-Capua, “Jabarti of the 20th Century’: The National Epic of ǾAbd al-Rahman al-RafiǾi and Other Egyptian Histories”, IJMES, XXXVI (2004), s. 429-450.
Ahmet Ağırakça