REINAUD, Joseph-Toussaint
(1795-1867)
Fransız şarkiyatçısı.
Fransa’nın Lambesc (Bouches du le Rhône) şehrinde doğdu. Burada başladığı tahsilini Aix-en-Provence’ta tamamladı. Doğu dillerini öğrenmek için gittiği Paris’te (1815) Fransa’da modern şarkiyatçılığın kurucusu sayılan Silvestre de Sacy’nin talebesi oldu. 1818-1819’da Fransa’nın Vatikan temsilcisi Kont de Portalis’in sekreteri olarak Roma’da bulundu. Burada kaldığı on altı ay içinde şehirde ve civar yerlerdeki eski eserleri inceledi, arkeolojik araştırmalar yaptı. Paris’e dönünce Haçlı seferleri tarihiyle ilgili eser hazırlayan Fr. Michaud ile yakınlık kurdu. Bu yakınlık onu Haçlı seferleri konusuna yöneltti, bu husustaki Arapça eserleri inceledi ve Michaud’nun çalışmasına önemli katkılarda bulundu. 1824’te Haçlı seferlerine dair önemli yazmaların saklandığı Bibliothèque Royale’in Doğu Yazmaları Bölümü’nde göreve başladı. Silvestre de Sacy’nin ölümü üzerine (1838) Ecole des Langues Orientales Vivantes’ta Arap Dili Bölümü’nün başına geçti. 1847’de Société Asiatique’e başkan oldu. 1858’de Bibliothèque Impériale’in yazmalar bölümü müdürlüğüne getirildi. Nisan 1864’te üstlendiği Ecole des Langues Orientales Vivantes müdürlüğü görevini ve Société Asiatique başkanlığını hayatının sonuna kadar sürdürdü. Reinaud İslâm tarihi ve sanatları, İslâm arkeolojisi, nümismatik, Doğu’nun Antik ve Ortaçağ coğrafyası, Doğu-Batı ilişkileri üzerine çalışmalar yapmış; Haçlı seferlerinin yanı sıra Araplar’ın Fransa, Savoie, Piémont ve İsviçre fetihleriyle ilgili eserler yazmıştır. Ayrıca Arap dili, Berberî lehçeleri, Araplar’da harp sanatı hakkında araştırmaları bulunmaktadır.
Eserleri. A) Telifleri. 1. Description des monumens musulmans du cabinet de M. le Duc de Blacas (Monumens arabes, persans et turcs du cabinet de M. le Duc de Blacas ismiyle de geçmektedir, I-II, Paris 1828). Reinaud, ilk önemli çalışması sayılan bu eserinde Duc de Blacas koleksiyonunda ve diğer müze ve kütüphanelerdeki tarihî eserleri tanıtmış, yer yer bilgi verdiği bu eseriyle İslâmî kitâbe araştırma metotlarına açıklık kazandırmıştır. 2. Histoire de la sixième croisade et de la prise de Damiette d’après les écrivains arabes (Paris 1826). VI. Haçlı Seferi hakkında İslâm tarihçilerinin eserlerinden yaptığı tercümelerden oluşur. Kitapta metinleri aktarılan tarihçilerin kısa biyografileri de yer almaktadır. 3. Bibliothèque des croisades (Fr. Michaud ile birlikte, IV, Paris 1829). 4. Invasions des sarrasins en France et de France en Savoie, en Piémont et en Suisse (Paris 1836). 5. Notice historique et littéraire sur M. le Baron Silvestre de Sacy, lué à la séance générale de la Société asiatique (Paris 1838). 6. Du feu grégois des feux du guerre et des origines de la poudre à canon: d’après des textes nouveaux (Ildephonse Fave ile birlikte, Paris 1845; Fuat Sezgin, tıpkıbasım, Frankfurt 2002). 7. De l’art militaire chez les arabes au moyen âge (Paris 1848). 8. Mémoire géographique, historique et scientifique sur l’Inde (Paris 1849). 9. Rapport sur le tableau des dialectes de l’Algerie (Paris 1856). 10. Notice sur Mahomet (Paris 1860). 11. Notices sur les dictionnaires géographiques arabes et sur le système primitif de la numération chez les peuples de race berbère (Paris 1861). 12. Mémoire sur le commencement et la fin du royaume de la Mésène et de la Kharacène (I-II, Paris 1863). Güney Irak’ta yaklaşık 350 yıl hüküm süren ve 224-227 yıllarında Sâsânîler’in ilk hükümdarı Erdeşîr tarafından ortadan kaldırılan Meysân-Kerhâ Krallığı hakkındadır. Reinaud bu eserinde krallığın Doğu ile Batı arasındaki ticarî ilişkilerde oynadığı rolü ve Basra körfezi ticareti üzerindeki hâkimiyetini ortaya çıkarmıştır. 13. Relations politiques et commerciales de l’Empire romain avec l’Asie orientale (l’Hyrcanie, l’Inde, la Bactriane et la Chine) (Paris 1863).
B) Neşir ve Tercümeleri. 1. Ebü’l-Fidâ, Taķvîmü’l-büldân. Eserin ilk yarısını Fransızca’ya çevirmiş ve esere Araplar’da coğrafyacılık tarihiyle ilgili geniş bir mukaddime yazmıştır (M. G. de Slane’la birlikte, Géographie d’Aboulfeda, I-II, Paris 1840, 1848; Fuat Sezgin, tıpkıbasım, Frankfurt 1985).
2. Relation des voyages faits par les arabes et les persans dans l’Inde et la Chine dans le IXe siècle de l’ère chrétienne (I-II, Paris 1845). Süleyman et-Tâcir ve Ebû Zeyd es-Sîrâfî adlı iki seyyah tarafından IX. yüzyıl ortalarında kaleme alındığı kabul edilen Aħbârü’ś-Śîn ve’l-Hind adlı seyahatnâmenin notlar ve açıklamalarla birlikte tercümesi olup Reinaud esere geniş bir mukaddime yazmıştır. Reinaud ayrıca Harîrî’nin el-Maķāmât’ını (Les séances de Harīrī, Joseph Naphtali Derenbourg’la birlikte, I-II, Paris 1847-1853), İbnü’l-Esîr’in el-Kâmil’inin 491 (1098) yılında Antakya’nın işgaliyle başlayan ve 628 (1231) yılı olaylarıyla sona eren kısmını Etienne-Marc Quatremère, Charles François Defrémery, Barbier de Meynard, William Mac-Guickin de Slane ile birlikte neşre hazırlamış ve Fransızca’ya çevirmiştir (RHC Or., I [1872], s. 187-744; II/1 [1887], s. 1-180).
BİBLİYOGRAFYA:
G. Dugat, Histoire des orientalistes de l’Europe du XIIe au XIXe siècle, Paris 1868, I, 186-232; Ebü’l-Kāsım-ı Sehâb, Ferheng-i Ħâverşinâsân, Tahran 1973, s. 296-297; Necîb el-Akīkī, el-Müsteşriķūn, Kahire 1980, I, 175-176; Abdurrahman Bedevî, MevsûǾatü’l-müsteşriķīn, Beyrut 1984, s. 216-222; Mahmûd el-Mikdâd, Târîħu’d-dirâsâti’l-ǾArabiyye fî Fransa, Küveyt 1413/1992, s. 119, 125; Abdülkerim Özaydın, “el-Kâmil”, DİA, XXIV, 282.
İsmail Yiğit