REMEL
(الرمل)
Türk mûsikisi usullerinden.
Türk mûsikisinin büyük usullerinden biri olup XV veya XVI. yüzyıldan beri kullanıldığı tahmin edilmektedir. Yirmi sekiz zamanlı olan remel usulü bir dört zaman, bir altı zaman, sonra yine bir dört zaman, tekrar bir altı zaman ve nihayet iki adet dört zamandan, diğer bir ifadeyle bir sofyan, bir yürük semâi, bir sofyan, bir yürük semâi ve iki sofyanın birbirine eklenmesinden meydana gelmiştir. Usulün notasyonda, usulü meydana getiren her küçük usulden sonra noktalı, yirmi sekizinci zaman sonunda ise düz bir veya iki ölçü çizgisiyle gösterilmesi gerekir. Remel usulü 28/4’lük ikinci ve 28/2’lik üçüncü mertebeleriyle kullanılmış, fakat 28/2’lik mertebesi daha fazla tercih edilmiştir. Erken klasik devirlerde remel usulü aşağıdaki şekilde olduğu gibi daha sade darblar ile kullanılmıştır.
Fakat zaman geçtikçe ve sosyal hayatta değişikliklerin meydana gelişiyle nağme yapısında görülen hareketlenmelerin de tesiriyle diğer büyük usullerde olduğu gibi zaman yapısı ve oluşturucu unsurlar aynı kalmak şartıyla remel usulünün vuruluşunda değişmeler meydana gelmiştir. Bu değişmeler usulün bazı uzun darplarının parçalara ayrılması yani velvelelendirilmesi suretiyle olmuştur. Günümüzde remel usulü aşağıdaki şekilde vurulmaktadır.
Peşrev ve bestelerde kullanılan remel usulünde 28/2’lik mertebenin gidiş bakımından ağır olacağı tabiidir. Bu sebeple bu mertebedeki usule “ağır remel” adı verilir. Ebûbekir Ağa’nın hüseynî makamında, “Cânım yerine geldi ki cânânımı gördüm”, Na‘lîzâde Ali Dede’nin şehnaz-bûselik makamında, “Bir devlet için çarha temennâdan usandık”, Dilhayat Kalfa’nın eviç makamında, “Çok mu figānım ol gül-i zîbâhırâm için”, Şeydâ Hâfız’ın rehâvî makamında, “Zannetme benim gibi sana bende bulursun”, Kömürcüzâde Hâfız Mehmed Efendi’nin hüzzam makamında, “Aldım hayâl-i perçemin ey mâh dîdeme” mısralarıyla başlayan besteleri; Arapzâde Abdurrahman Bâhir Efendi’nin isfahân-ı cedîd makamındaki peşrevi bu usulle ölçülmüş eserlerdendir.
BİBLİYOGRAFYA:
Abdülbâkī Nâsır Dede, Tedkik u Tahkik (nşr. Yalçın Tura), İstanbul 2006, s. 71; Suphi Ezgi, Nazarî-Amelî Türk Musikisi, İstanbul 1935, II, 116-121; İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul 2006, s. 760-764; Sadeddin Heper, “Türk Musikisinde Usuller”, MM, sy. 346 (1978), s. 17.
İsmail Hakkı Özkan