SAÎD b. UFEYR
(سعيد بن عفير)
Ebû Osmân Saîd b. Kesîr b. Ufeyr el-Ensârî el-Mısrî (ö. 226/841)
Hadis hâfızı, tarihçi ve ensâb âlimi.
146 (763) yılında doğdu. Dedesine nisbetle tanınır. Süleyman b. Bilâl, İbn Lehîa, Leys b. Sa‘d, Mâlik b. Enes, İbn Vehb gibi hocalardan hadis dinledi. Kendisinden başta oğulları Ubeydullah ve Esed olmak üzere Buhârî, Yahyâ b. Maîn, Zühlî, Yûnus b. Abdüla‘lâ es-Sadefî, Bekkâr b. Kuteybe, İbnü’l-Cüneyd el-Huttelî ve diğerleri rivayette bulundu. Kütüb-i Sitte müelliflerinden Buhârî doğrudan, Müslim, Ebû Dâvûd es-Sicistânî ve Nesâî bir râvi vasıtasıyla eserlerinde Saîd’den hadis nakletmişlerdir. Buhârî’nin el-CâmiǾu’ś-śaĥîĥ’inde Saîd’in kırktan fazla rivayetine yer vermesine, ayrıca el-Edebü’l-müfred’inde ondan hadis nakletmesine rağmen İbn Hacer el-Askalânî’nin Buhârî’nin Saîd’den çok rivayette bulunmadığını söylemesi onun daha fazla hadisine yer vermesini beklediği için olmalıdır. Saîd b. Ufeyr 23 Ramazan 226’da (16 Temmuz 841) vefat etti.
Ebû İshak el-Cûzcânî’nin Saîd hakkında bid‘atçı ve hâfızası zayıf, ayrıca sika olmadığı şeklinde yaptığı tenkitlerin isabetli sayılmadığını söyleyen İbn Adî onun güvenilir bir râvi kabul edildiğini belirtir. İbn Hibbân eŝ-Ŝiķāt’ında Saîd’e yer vermiş, Dârekutnî de onun güvenilir bir hadis hâfızı olduğunu kaydetmiştir. Yahyâ b. Maîn’in, “Mısır’da üç harikaya şahit oldum; bunlar Nil nehri, Piramitler ve Saîd b. Ufeyr’dir” diyerek Saîd’in sika olduğuna dikkat çektiğini söyleyen Zehebî, muhaddislerin imamının bir kişi hakkında böyle sitayişkâr bir söz söylemesinin onu değerlendirmede ölçü sayılacağını belirtir (AǾlâmü’n-nübelâǿ, X, 584). İbn Adî, Saîd’in rivayetlerinden sadece iki hadisin münker olduğunu ve bunlardaki problemin de aslında oğlu Ubeydullah’tan kaynaklandığını bildirmiş, Zehebî ise onun bir münker hadisini daha örnek göstermiştir. Zehebî’nin verdiği bu örnekteki olumsuzluğun başka bir râviden kaynaklandığı ifade edilmekteyse de bu durum Saîd b. Ufeyr’in problemli rivayetlerinin bulunduğunu göstermektedir. Ensâb, tarih, eyyâmü’l-Arab ve menâkıb gibi konularda bilgi sahibi, aynı zamanda şair olduğu belirtilen Saîd’in Kitâbü Aħbâri’l-Endelüs ve Târîħu fetĥi Dımaşķ adlı iki eserinin mevcut olduğu kaydedilmekte ve bu eserlere bazı kaynaklarda atıf yapılmaktadır (Sezgin, I/2, s. 248).
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, et-Târîħu’l-kebîr, III, 509; Ebû İshak el-Cûzcânî, Aĥvâlü’r-ricâl (nşr. Subhî el-Bedrî es-Sâmerrâî), Beyrut 1405/1985, s. 157; İbn Ebû Hâtim, el-Cerĥ ve’t-taǾdîl, IV, 56; İbn Hibbân, eŝ-Ŝiķāt, VIII, 266; İbn Adî, el-Kâmil, III, 1246-1247; Dârekutnî, el-Ǿİlel (nşr. Mahfûzürrahman Zeynullah es-Silefî), Riyad 1405/1985, I, 182; Mizzî, Tehźîbü’l-Kemâl, XI, 36-41; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, X, 583-586; a.mlf., Mîzânü’l-iǾtidâl, II, 155; İbn Hacer el-Askalânî, Tehźîbü’t-Tehźîb (nşr. Halîl Me’mûn Şîhâ v.dğr.), Beyrut 1417/1996, II, 334; Sezgin, GAS (Ar.), I/2, s. 247-248; Abdülgaffâr Süleyman el-Bündârî - Seyyid Kesrevî Hasan, MevsûǾatü ricâli’l-kütübi’t-tisǾa, Beyrut 1413/1993, II, 51.
Mahmut Kavaklıoğlu