SÂMÎ ed-DEHHÂN

(سامي الدهّان)

Muhammed Sâmî b. İbrâhîm ed-Dehhân el-Halebî (1912-1971)

Suriyeli edip ve âlim.

9 Nisan 1912’de ticaretle uğraşan bir ailenin çocuğu olarak Halep’te doğdu. İlköğrenimini Halep’te el-Medresetü’l-Fârûkıyye’de, liseyi Dımaşk’ta el-Medresetü’s-Sâneviyye es-Sultâniyye’de tamamladı. 1936’da yüksek tahsil ve doktora yapmak üzere Sorbon Üniversitesi’ne gönderildi. Sorbon Üniversitesi’nde edebiyat sahasında lisans, tarih ve ilmî araştırma yöntemleri konusunda yüksek lisans yaptı. Ayrıca Doğu Dilleri Okulu’nun Sâmî Dilleri Bölümü’nden mezun oldu. 1946’da Ebû Firâs el-Hamdânî’nin hayatı ve şiirlerine dair hazırladığı devlet doktorasını üstün başarıyla tamamladı. 1947 yılında ülkesine döndü. Dımaşk’taki el-Ma‘hedü’l-Fransî’ye (Institut Français de Damas) üye seçildi. Suriye Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde (Dımaşk) ders ve konferanslar vermeye başladı. Muhammed Kürd Ali’nin başkan olduğu dönemde Dımaşk’taki el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Arabî’ye (Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye) üye seçildi (Aralık 1953). 1960’ta Bağdat’taki el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Irâkī’ye muhabir üye tayin edildi. 1958’de Suriye’deki el-Meclisü’l-âlî li-riâyeti’l-fünûn ve’l-âdâb ve’l-ulûmü’l-ictimâiyye’ye üye seçildi. 1963-1965 yıllarında Rabat’ta öğretim üyeliği yaptı. 1965-1969 yılları arasında Ammân Üniversitesi’nde ders verdi.


Doğu’da ve Batı’daki pek çok ülkeyi gezdi. Hem ilmî araştırmalarda bulundu hem Doğulu âlimlerle ve şarkiyatçılarla tanışma imkânı buldu. Brüksel, Cambridge, Paris ve Münih’te müsteşrikler tarafından düzenlenen kongrelere katıldı. 20 Temmuz 1971’de Dımaşk’ta vefat etti. Cenazesi doğum yeri Halep’e götürülüp orada toprağa verildi. Arapça ve Fransızca yanında İngilizce ve Türkçe bilen Sâmî ed-Dehhân özellikle Arap dili ve edebiyatı sahasında uzman olup Doğu’da ve Batı’da ilmî çevrelerde haklı bir şöhrete kavuşmuştu.

Eserleri. A) Telif Eserleri. Uśûlü’t-tedrîsi’l-ĥadîŝe: el-Luġatü’l-ǾArabiyye-Terceme ve iķtibâs (Halep 1934); el-Kitâbe: Nuśûś ve’l-ķavâǾid (Halep 1936); Ĥayâtü İbni’l-ǾAdîm ve âŝâruh (Dımaşk 1370/ 1951); Neşâŧü’l-MecmaǾi’l-Ǿilmiyyi’l-ǾArabî (Dımaşk 1951); ŞâǾirü’ş-ŞaǾb Ĥâfıž İbrâhîm (Kahire 1953); el-Ġazel min fünûni’l-edeb (I-II, Kahire 1954); Muĥammed Kürd ǾAlî: Ĥayâtühû ve âŝâruh (Dımaşk 1955); el-Hecâ (Kahire 1957); Muĥađarât Ǿani’l-Emîr Şekîb Arslan (Kahire 1958); Abdurraĥmân el-Kevâkibî (Kahire 1958); el-Emîr Şekîb Arslan: Ĥayâtühû ve âŝâruh (Kahire 1379/1959, 1976, 1986); Ħalîl Merdem Bek (Dımaşk 1959); eş-ŞiǾrü’l-ĥadîŝ fi’l-iķlîmi’s-Sûrî (Kahire 1960); Ķudemâǿ ve muǾâśırûn (Kahire 1961); el-MerciǾ fî tedrîsi’l-luġati’l-ǾArabiyye (Dımaşk 1963); eş-ŞuǾarâǿü’l-aǾlâm fî Sûriye (Beyrut 1968); Derbü’ş-şevk (kendi hayatı hakkındadır, Beyrut 1969).

B) Neşirleri. Dîvânü Ebî Firâs el-Ĥamdânî (I-III, Beyrut 1363/1944); Vezîr el-Mağribî, Kitâb fi’s-Siyâse (Dımaşk 1367/ 1948); Dîvânü’l-Veǿvâǿe’d-Dımaşķī (Dımaşk 1950); İbn Receb, Kitâbü’ź-Źeyl Ǿalâ Ŧabaķāti’l-Ĥanâbile (Dımaşk 1370/ 1951; Henri Laoust ile birlikte); İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-Ĥaleb min Târîħi Ĥaleb (I-III, Dımaşk 1951-1968); Hâlidiyyân, et-Tuĥaf ve’l-hedâyâ (Kahire 1956); İzzeddin İbn Şeddâd, el-AǾlâķu’l-ħaŧîre fî Ǿulemâǿi’ş-Şâm ve’l-Cezîre (Dımaşk 1956, Dımaşk kısmı; Dımaşk 1963, Lübnan, Ürdün, Filistin ile ilgili bölümleri); Risâletü İbn Fađlân (Dımaşk 1959; Beyrut 1987); Dîvânü’l-Ħâlidiyyeyn (derleme ve tahkik, Kahire 1956; Beyrut 1412/1992).

BİBLİYOGRAFYA:

Ziriklî, el-AǾlâm, III, 74; “Ârâǿ ve enbâǿ: Vefâtü Ǿużvi’l-MecmaǾi’l-Ǿâmil ed-Duktûr Muĥammed Sâmî ed-Dehhân”, MMLADm., XLVI (1971), s. 815-818; “ed-Dehhân es-Sâmî”, el-MevsûǾatü’l-ǾArabiyye, Dımaşk 2004, IX, 384-385; “Sâmî b. İbrâhîm ed-Dehhân”, Mv.AU, IX, 341-344.

Abdülkerim Özaydın