ŞİLLÎ

(الشلّي)

Ebû Alevî Cemâlüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Ahmed eş-Şillî el-Hadramî el-Yemenî el-Mekkî (ö. 1093/1682)

Yemenli âlim ve tarihçi.

Şâban 1030’da (Temmuz 1621) Yemen’in Hadramut bölgesindeki Terîm kasabasında doğdu. Hz. Ali soyundan olması dolayısıyla Bâ Alevî ve Hüseynî nisbeleriyle tanınır. Terîm’de babasından Arapça, hadis ve tasavvuf, Fahreddin Ebû Bekir b. Şehâbeddin’den tefsir ve hadis okudu. Hâfızlığını tamamladıktan sonra tahsiline Zufâr’da devam etti. Ardından Hindistan’a ve Mekke’ye gitti. Burada Abdurrahman b. Alevî ve Abdullah b. Ebû Bekir el-Hatîb’den fıkıh; Muhammed b. Muhammed Bâ Rıdvân’dan ferâiz ve matematik; Muhammed b. Alâeddin el-Bâbilî’den hadis, tefsir, fıkıh; Abdülazîz ez-Zemzemî’den fıkıh; Îsâ b. Muhammed es-Seâlibî el-Mağribî ve Ahmed b. Muhammed el-Kuşâşî’den hadis tahsil etti. Rûdânî’den ferâiz, hesap ve tasavvuf okudu. Abdullah b. Saîd Bâkşîr, Ali b. Ebû Bekir b. Cemâl ve Zeynelâbidîn


b. Abdülkādir et-Taberî’nin ilim halkalarına devam ederek icâzet aldı (el-MeşraǾu’r-revî, II, 40). Bir süre Medine’de kalan Şillî daha sonra Mekke’ye yerleşti. Harem-i şerif’te verdiği derslere aralarında Hasan el-Uceymî ve Tâceddin es-Sincârî gibi ileri gelen âlimlerin bulunduğu çok sayıda talebe katıldı. Sağlığının bozulması üzerine ders vermeyi bırakıp eser telifiyle meşgul olmaya başladı. 30 Zilhicce 1093’te (30 Aralık 1682) Mekke’de vefat etti. İslâmî ilimlerin yanı sıra matematik ve astronomi gibi ilimlerle de uğraşan Şillî dinî meselelerin çözümünde bu ilimlerden istifade etti. Astronomi, dil ve mantık alanında çalışmaları bulunmakla birlikte kendisine şöhret kazandıran eserleri tarih ve biyografiye dair kaleme aldıklarıdır. Şemseddin es-Sehâvî, Süyûtî ve Yemen tarihçisi İbnü’d-Deyba‘ın eserleri kaynakları arasında sayılabilir.

Eserleri. 1. el-MeşraǾu’r-revî fî menâķıbi’s-sâdeti’l-kirâm Âli Ebî ǾAlevî. Hadramut bölgesinde yaşayıp özellikle ilimle meşgul olan seyyidlerin biyografisine dair olan eser Hadramut tarihine dair önemli bilgiler içerir (Kahire 1319, 1982; Mekke 1329; Cidde 1401). 2. Ǿİķdü’l-cevâhir ve’d-dürer fî aħbâri’l-ķarni’l-ĥâdî Ǿaşer. XI. (XVII.) yüzyılda yaşamış ilim ve siyaset adamlarının biyografilerine dair olan eserin nüshaları Medine’de Ârif Hikmet (nr. 453), Yemen’de Ahkāf (Hüseynî Koleksiyonu, nr. 21) ve Hindistan’da Aligarh Üniversitesi (Abdüsselâm Koleksiyonu, nr. F/3021) kütüphaneleriyle İngiltere’de British Museum’da (nr. 16647) kayıtlıdır. 3. es-Sene’l-bâhir bi-tekmîli’n-Nûri’s-sâfir Ǿan aħbâri’l-ķarni’l-Ǿâşir (Chester Beatty Library, nr. 5230; Dârül-kütübi’l-Mısriyye, nr. 1586). Abdülkādir b. Şeyh el-Ayderûs’a ait tabakat kitabının zeylidir. Eser, Osmanlı hâkimiyeti döneminde Arap vilâyetlerindeki ilmî çalışmalar ve sosyal hayat hakkında bilgi vermesi açısından önemlidir.

BİBLİYOGRAFYA:

Şillî, el-MeşraǾu’r-revî fî menâķıbi’s-sâdeti’l-kirâm Âli Ebî ǾAlevî, Kahire 1982, II, 38-41; Muhibbî, Ħulâśatü’l-eŝer, III, 336-338; Brockelmann, GAL, II, 502; Suppl., II, 516; Hediyyetü’l-Ǿârifîn, II, 299; Eymen Fuâd Seyyid, Meśâdiru târîħi’l-Yemen fi’l-Ǿaśri’l-İslâmî, Kahire 1974, s. 245-246; M. Habîb el-Hîle, et-Târîħ ve’l-müǿerriħûn bi-Mekke, Mekke 1994, s. 353-358; Bender b. Muhammed b. Reşîd el-Hemedânî, el-Menhecü’t-târîħî li-müǿerriħî Mekkete’l-mükerreme fi’l-ķarni’l-ĥâdî Ǿaşer el-hicrî, Riyad 1418/1997, s. 287-360; Yahyâ Sââtî, “eş-Şillî ve kitâbühû Ǿİķdü’l-cevâhir ve’d-dürer”, ed-Dâre, IV/5, Riyad 1980, s. 276-285; E. van Donzel, “al-Ѕћillī”, EI² (İng.), IX, 441-442; M. Fuâd ez-Zâkirî, “eş-Şillî, Muhammed b. Ebû Bekir”, Mv.AU, XV, 112-114.

Mustafa L. Bilge