SİNGAPUR
Asya’nın güneydoğusunda bir ada devleti.
I. FİZİKÎ ve BEŞERÎ COĞRAFYA
II. TARİH
III. ÜLKEDE İSLÂMİYET
I. FİZİKÎ ve BEŞERÎ COĞRAFYA
Adı, Malayca “aslanlar şehri” anlamına gelen Singapur, Malay yarımadasının güney ucunda bulunan Singapur adası ile çevresindeki çoğu ıssız elli dört adacıktan oluşmuş küçük bir ülke ve başşehir Singapur’un metropoliten alanının Singapur adasının tamamını kapsaması sebebiyle de bir şehir devletidir. Resmî adı resmî dillerine göre İngilizce Republic of Singapore, Çince (Mandarin) Hsin-chia-p’o Kung-ho-kuo, Tamilce Singapore Kudiyarasu ve Malayca Republik Singapura olan ülkenin yüzölçümü 648 km², nüfusu 4.553.000’dir (2007 tah.). Johor Boğazı ile Malay yarımadasından (Malezya), Malaka Boğazı ile de Sumatra adasından (Endonezya) ayrılan Singapur adası günümüzde 14 km. uzunluğundaki, üzerinden kara ve demir yolları geçen geniş bir köprü ile fizikî ve beşerî coğrafya bakımından uzantısı olduğu Malay yarımadasına bağlanmış durumdadır.
Adanın merkezî kısmındaki granit türü kayaçlardan meydana gelen yassı tepelerin yükseltisi Bukit Timah zirvesinde 170 metreye ulaşır. Toprak setlerle korunan bazı kıyı kesimleri ise deniz seviyesinin 15 m. kadar altındadır. Ülkede ekvatoral iklim hüküm sürer. Yıl boyunca yüksek sıcaklık, nemlilik ve bol yağış etkilidir; mevsim farkı yoktur. Yıllık ortalama sıcaklık 26 °C, yıllık ortalama yağış 2200 milimetredir. Aralık-mart arası dönemde kuzeydoğu musonlarının etkisiyle yağışların arttığı görülür.
XIX. yüzyılın başlarına kadar genelde bataklık ve tenha bir ada olan Singapur’un kıyı şeridi ve bataklık kesimleri mangrov ormanları, merkezî toprakları ise yoğun yağmur ormanlarıyla kaplıydı. Fakat nüfus artışıyla birlikte yerleşme sahalarının genişlemesi ve kauçuk, hindistan cevizi, sakız, karanfil, kara biber ve kakao gibi ürünlerin elde edilebilmesi için ormanların ortadan kaldırılmasına başlandı. Buna karşılık doğal bitki örtüsünü korumak amacıyla millî parklar kuruldu.
Önceleri yalnız Malay kökenli yerlilerin yaşadığı Singapur’a 1820’li yıllardan itibaren Çin, Hindistan, Malezya ve Endonezya’dan göçmenler akın etmeye başladı ve on yıl içerisinde Çinliler en büyük etnik grup düzeyine yükseldi. 1860’ta yapılan ilk sayımda 81.000 olan nüfus hızla artarak 1950’de 1.022.000’e, 1970’te 2.075.000’e, 1990’da 3.016.000’e, 2000’de 3.567.000’e çıktı ve şehir dünyanın en kozmopolit şehirlerinden biri haline geldi. Bugün Singapur km² başına düşen 7200 kişiyle dünyanın en yoğun nüfuslu ülkelerinden biridir. Etnik yapı Çinliler (% 76,8), Malaylar (% 13,9), Hintliler ile (% 7,9) buraya yerleşen çoğu Batılı diğer milletlerden (% 1,4) oluşur. Dinî bakımdan nüfusun % 51’i Budist ve Taoist (Çinliler), % 16’sı müslüman (Malaylar), % 15’i hıristiyan (genellikle Çinli ve Hintliler), % 15’i ateist ve % 3’ü Sih ve Hindu’dur; ülkedeki resmî diller Çince, İngilizce, Tamil dili ve Malayca’dır.
Singapur, XIX. yüzyılın başlarında bölge ülkelerinden topladığı kauçuk, kereste, palmiye yağı gibi maddeleri dünya pazarlarına sunan bir antrepo işlevi görürken bağımsızlık döneminde önceleri hükümet tarafından yaygın olan işsizliğin azaltılması, hayat standardının yükseltilmesi ve konut yapımı için çeşitli programlar uygulanarak ekonomik alt yapısı geliştirildi ve bunun sonucunda ülke bir antrepodan ziyade ihracata dayalı imalât sanayiinin bölgedeki merkezi haline geldi. Çok büyük bir ekonomik gelişme göstererek kişi başına düşen 26.833 Amerikan doları millî gelirle (2005) dünyada on sekizinci sırada yer aldı ve Japonya’dan sonra Asya’nın en zengin ülkesi oldu. Günümüzde Singapur’a Tayvan, Güney Kore ve Hong Kong’la
birlikte Asya’nın dört kaplanından biri denilmektedir. Ülke ekonomisinin gelişmesinde stratejik konumunun yanı sıra girişimci ve iyi eğitimli nüfusu büyük rol oynar; devletin de ekonomi üzerinde sıkı bir kontrol ve yönlendirmesi vardır. Singapur, halen komşuları Malezya ve Endonezya ile birlikte yeni bir kalkınma modeli geliştirmektedir. Komşu ülkelerden gelen işçilerin oluşturduğu ucuz iş gücüne, dışarıdan aldığı ham madde ve yarı mâmul maddeleri kendi teknolojisiyle işlemden geçirtip ihraç etmekte, liman tesisleriyle de başka ülkelerin ihraç ürünlerine transit ticaret hizmeti vermektedir. Petrolü olmamasına rağmen Jurang adasındaki rafinerileri ve petrokimya tesisleriyle önemli bir kazanç sağlayan ve özellikle finansal hizmetler, ulaşım, enformasyon teknolojisi, otomasyon ve bioteknik sektörlerinde hızla gelişen ülke halen çok uluslu şirketlerin bölge merkezi durumundadır ve Londra, New York, Tokyo’dan sonra dünyanın en büyük finans merkezi olarak tanınmaktadır.
Batı ülkeleriyle çok iyi ilişkiler kuran Singapur, parlamenter demokrasiyle yönetilen bir ülke olup Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) üyesidir. Ülkede dört üniversite ve beş teknik üniversite (politeknik) bulunmaktadır. Havayollarının kavşak noktasında yer alması sebebiyle aktarma yapmak için gelen turistleri uzun süre tutmaya çaba harcayan Singapur tapınakları yanında Jurong Kuş Parkı, Japon ve Çin bahçeleri, plajları, alışveriş yerleri, metrosu ve uygun konaklama tesisleriyle dünyanın en önde gelen turizm merkezlerinden biridir.
BİBLİYOGRAFYA:
Nazmiye Özgüç, Turizm Coğrafyası, İstanbul 1994, s. 254-255; a.mlf. - Erol Tümertekin, Beşeri Coğrafya: İnsan, Kültür, Mekan, İstanbul 2002, s. 323-324; Geography and Development: A World Regional Approach (ed. J. S. Fisher), New Jersey 1995, s. 665; Ayşe Nur Timor, Güneydoğu Asya: Özellikler, Ülkeler, İstanbul 2002, s. 251-254; H. J. de Blij - P. O. Muller, Geography: Realms, Regions and Concepts, New York 2006, s. 523-524; C. O. Blagden - [Besim Darkot], “Singapur”, İA, X, 680-681; Sharon Siddique, “Singapore”, The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World (ed. J. L. Esposito), Oxford 1995, IV, 73-75; S. C. Smith, “Singapore”, EI² (İng.), IX, 646-647; Singapur Cumhuriyeti’nin internet web sitesi: http:// www.gov.sg.
Halil Kurt
II. TARİH
Eski adı Tumasik / Temasek olan Singapur adasının tarihi hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Önceleri Sumatra’daki Srivicaya, XIV. yüzyıldan itibaren Cava’daki Macapahit devletlerinin hâkimiyeti altında kalan adanın, o dönemlerde uzun yol ticaret gemilerinin su ve diğer ihtiyaç maddelerini sağlamak için uğradıkları küçük bir liman olduğu bilinmektedir. XIV. yüzyılın ortalarında Malaka Krallığı’nın eline geçmesinden sonra bugünkü adını alan limanın 1377’de Macapahitler tarafından tahrip edilmesi öneminin giderek azalmasına yol açmışsa da Portekiz ve Hollanda sömürgecilik dönemlerinde yine ticaret gemileri uğramaya devam etmiştir.
Güneydoğu Asya’da uluslararası deniz yollarının kavşak noktasında yer alan Singapur’un gerçek tarihi, 1818 yılında Sir Thomas Stamford Raffles tarafından İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’nin Çin ile olan ticaretini geliştirmek için burada bir üs kurmasıyla başlar. Ertesi yıl Johor (Cohor) Hükümdarı Sultan Hüseyin ile yaptıkları bir antlaşmayla da adada kalıcı yerleşim kurma izni alan İngilizler kısa süre sonra Singapur’u işgal ettiler ve 1824 tarihli İngiliz-Hollanda Antlaşması’yla bu fiilî durumu resmîleştirip Malaylı yetkililere de onaylattılar. Bu tarihten sonra önemi gittikçe artan Singapur, XIX. yüzyılın ortalarında bölgede üretilen ticaret mallarının dünyaya pazarlandığı önemli bir ticaret merkezi haline geldi. Böylece her türlü vergi ve harçlardan muaf tutulan Singapur Limanı mal ve hizmetlerin özgürce dolaştığı bir yer ve Doğu-Batı ticaretinin üssü oldu; Hindistan ve İngiltere’den gelen Avrupalı tüccarlar burada birer şube açarak Asya mallarını dünyaya pazarlamaya başladılar.
İngilizler 1826’da Singapur, Malaka ve Penang adası ile Malay yarımadası üzerindeki Wellesley bölgesini Straits Settlements (boğazlar idaresi) adıyla bilinen bir İngiliz kolonisi haline getirdiler. Lağvedilmesine kadar (1858) İngiliz Doğu Hindistan Şirketi ve daha sonra Hindistan sömürge hükümeti tarafından bir İngiliz valisiyle yönetilen Singapur, 1867’de bölgedeki diğer İngiliz kolonileriyle birlikte doğrudan Londra hükümetinin Sömürge Bakanlığı’na bağlandı. II. Dünya Savaşı sırasında Japon işgalinde kaldı (1942-1945) ve Filipinler’in savunmasında üs olarak kullanıldı; Eylül 1945’te tekrar İngilizler’in yönetimine geçti. 1946 yılında İngilizler tarafından Malay Birliği kurulurken ayrı bir özerk birim yapılan Singapur, 1959’da yine İngilizler tarafından kurulan Malaya Federasyonu’na bağlı özerk bir devlet haline getirildi. 1963’te Malezya Federasyonu bünyesinde bağımsızlığını kazandı; 9 Ağustos 1965’te federasyondan ayrılarak tamamen bağımsız bir devlet oldu.
III. ÜLKEDE İSLÂMİYET
Singapur’un müslüman nüfusu, genelde yerli Malaylar’la sömürge döneminde buraya yerleşen Hintli (Tamil) ve Araplar’dan meydana gelmektedir. Bunların % 90’dan fazlası Malay kökenlidir ve ülkede Malay olmak müslüman olmakla özdeştir. Yaygın mezhep Şâfiîlik’tir; çok az da Hanefî bulunur. Sömürge döneminden itibaren ülke genelinde çoğunluğunu kaybeden müslümanlar arasında; Araplar ve Hintliler gibi sonradan buraya yerleşen göçmenlerle onların soyundan gelen Jawi Peranakan adı verilen melezler yerli Malaylar’a oranla daha aktif rol oynamaya başladılar. Sosyo-ekonomik hayat ve aldıkları eğitim bakımından daha ileri seviyede olan Arap, Hint ve melez asıllı müslümanlar İngiliz yönetimine karşı bir yandan müslüman toplumun temsilciliğini yapar ve aracı rolü oynarken bir yandan da Singapur’u Ortadoğu menşeli yenilikçi dinî düşüncelerin bölgeye yayıldığı bir eğitim ve yayıncılık merkezi haline getirdiler. Ayrıca Singapur, XIX. yüzyılın ikinci yarısında Hollandalılar’ın Endonezya’da hacca koydukları kısıtlamalar sebebiyle hacca gidecekler için bir üs oluşturdu. Bu arada, özellikle XX. yüzyılın başlarında yerli Malaylar’da görülen millî bilinçlenmeye paralel olarak onlarla göçmen asıllı müslümanlar arasında rekabet başladı ve Malaylar diğerlerine kapalı tuttukları bazı cemiyetler kurdular.
XIX. yüzyılın sonlarına kadar müslüman halkın dinî işleri kendi toplum liderleri tarafından yürütülmekteydi. Daha sonra
sömürge hükümeti bazı düzenlemeler yaptı ve öncelikle evliliklerin tescili için 1880’de Mohammedan Marriage Ordinance adlı bir kanun çıkardı. 1906’da da dinî ve hayrî vakıfların idaresini düzenleyen Mohammedan Endowments Board, 1915’te müslüman toplumla ilgili işlerde hükümete tavsiyelerde bulunmak ve onların sorunlarıyla ilgilenmek üzere Mohammedan Advisory Board adlı kurullar oluşturuldu. Bağımsızlıktan sonra 1966’da Singapur Parlamentosu tarafından Administration of Muslim Law Act adlı bir kanunla müslümanların dinî hukukla ilgili işleri yeniden düzenlendi. 1968 yılında müslümanların din işlerinin yürütülmesinden sorumlu ve devlet başkanına onlarla ilgili hususlarda danışmanlık yapmakla görevli Islamic Religious Council of Singapore (Majlis Ugama Islam Singapura [MUIS]) adlı bir konsey oluşturuldu. Singapur’un en yüksek İslâmî otoritesi olan bu konsey, devlet başkanınca tayin edilen farklı etnik gruplara mensup üyelerden meydana gelmekte ve dinî, sosyal, kültürel faaliyetlerin yürütülmesiyle sorumlu çeşitli alt komisyon ve birimlere sahip bulunmaktadır. Boşanmalarla ilgili davalara bakan dinî mahkemelerin verdiği kararların temyizi de yine bu konseyin temyiz kurulunda sonuçlandırılmaktadır.
Hükümet, 1970’li yılların sonundan itibaren bütün çalışan müslümanların kendi dinî, eğitim ve sosyal faaliyetlerinde kullanılmak üzere maaşlarından gönüllülük esasına dayalı olarak ve onların yazılı izniyle aylık aidat kesintisi uygulaması getirdi. Majlis Ugama Islam Singapura’ya bağlı Muslim Building Fund tarafından yapılan bu kesintilerle altı yeni cami inşa edildi. Ayrıca hükümet diğer etnik gruplara göre düşük kalan müslüman Malaylar’ın sosyal, ekonomik ve eğitim durumlarını düzeltmek için önce 1980’de çocukların eğitimine yönelik Council on Education for Muslim Children / Majlis Pendidikan Anak-Anak Islam adıyla bir organ kurdu. Bu organ öğrencilerin eğitimleriyle ilgilenmekte, onlara burs ve krediler vermektedir. Hükümet müslüman toplumun sosyal kalkınması ve insan kaynaklarını geliştirmesi için 1991’de kurulan Association of Muslim Professionals adlı cemiyete de destek oldu ve bu cemiyete bağlı Centre for Research on Islamic and Malay Affairs adında bir araştırma merkezi oluşturdu. Ancak uygulanan bütün programlara rağmen toplumun konumunda fazla bir ilerleme kaydedilemedi. Malaylar hâlâ ortalama gelirin altında bir gelir düzeyine sahiptir. 2005 yılı istatistiklerine göre aylık hâne başına düşen millî gelir Çinliler’de 4570, Hintliler’de 4120 dolar iken Malaylar’da 3050 dolardır.
Singapur’daki müslümanların dinî eğitimi sömürge döneminde tamamen kendilerine bırakılmıştı. Çocuklar önce ailede ve “pondok” adı verilen geleneksel Malay eğitim kurumunda yahut bir hocanın evinde veya evinin yanında açmış olduğu derslikte Kur’an okumayı ve ilk dinî bilgileri öğrenirlerdi. Daha ileri seviyede ise medrese denilen modern dinî okullara gidilirdi. XX. yüzyılın başlarında Ortadoğu’dan birçok din hocasının gelmesi sebebiyle adada çeşitli medreseler açıldı. Singapur’a yerleşen göçmen Arap aileleri kendi aile adlarıyla Madrasah Alsagoff Al-Arabiah (1912), Madrasah Aljuneid Al-Islamiah (1927) ve Madrasah Almaarif Al-Islamiah (1936) gibi yeni medreseler kurdular. Bu okullarda temel dinî derslerin yanı sıra genel kültür dersleri de okutuluyordu. Sömürge dönemi boyunca devam eden medrese eğitiminin önemi, bağımsızlık döneminde zorunlu ilköğretime geçilmesi ve devlet okullarından mezun olanların daha iyi iş bulabilmeleri sebebiyle giderek azaldı. Müslüman toplumun temsilcileriyle hükümet arasında yapılan görüşmeler neticesinde hükümet, kökleri bağımsızlık öncesine kadar uzanan altı örgün medresede yapılan eğitimi 1980’li yılların sonunda ilköğretim bitirme sınavına hazırlama eğitimi vermeleri şartıyla tanımak zorunda kaldı. 1962-1966’da ülkedeki yirmi altı medresede 4173 öğrenci bulunurken 1991-1996 arasında bu altı dinî okulda 2057 öğrenci okumaktaydı. Singapur’da hayat standardının yükselmesine paralel olarak müslümanların yaygın dinî eğitim ve öğretiminde de iyileşmeler oldu. Din öğretmenleri ve hocalar Persatuan Ulama dan Guru Guru Agama Islam Singapura adı altında bir cemiyet kurarak teşkilâtlandılar. 1997 yılında müslüman akademisyenlerin öncülüğünde bilimsel faaliyetler ve yayıncılık yapmak üzere Centre for Contemporary Islamic Studies adlı bağımsız bir araştırma merkezi açıldı. Muslim Missionary Society of Singapore (Jamiyah), Muhammediyah, Darul Arqam, Singapore Dakwah Movement (PERDAUS) vb. dinî cemiyetler de eğitim öğretim faaliyetlerine katkıda bulunmaktadır. Müslümanlarla ilgili önemli sorunlar arasında toplumun eğitim ve sosyoekonomik seviyelerinin yükseltilmesi, laikleşme, küreselleşme ve devlet okullarında okuyan kız öğrencilerin baş örtüsüyle derslere girebilmesi gibi konular yer almaktadır.
Singapur’daki camiler mimari açıdan eski ve yeni olmak üzere iki türlüdür. Eski camiler (en eskisi 1826’da yapılıp 1928’de yenilenen Sultan [Hüseyin] Camii) genellikle Hint ve Arap tarzında kubbeli ve minareli iken yenileri kademeli çatı sistemine sahip kırmızı kiremitli, modern ve mahallî özellikler yansıtan binalar şeklindedir. Yeni camiler, ibadethane olmalarının yanı sıra medrese, kütüphane, konferans salonu ve çalışma ofisleri gibi toplumun diğer sosyal, kültürel ve eğitim faaliyetlerine de hizmet veren birimleriyle birer kültür merkezi niteliğindedir. Camiler, Majlis Ugama Islam Singapura’nın tayin ettiği din görevlilerinden oluşan kurullar tarafından idare edilir. Bugün ülkede kayıtlı altmış dokuz cami vardır ve bunların otuz beşi medreselidir.
BİBLİYOGRAFYA:
Ahmad bin Mohamed Ibrahim, The Legal Status of the Muslims in Singapore, Singapore 1965; M. Yegar, Islam and Islamic Institutions in British Malaya, Jerusalem 1979; C. M. Turnbull, A History of Singapore: 1819-1975, Singapore 1985; Sharon Siddique, “The Administration of Islam in Singapore”, Islam and Society in Southeast Asia (ed. Taufik Abdullah - Sharon Siddique), Singapore 1986, s. 315-331; a.mlf. - Yang Razali Kassim, “Muslim Society, Higher Education and Development: The Case of Singapore”, Muslim Society, Higher Education and Development in Southeast Asia (ed. Sharom Ahmat - Sharon Siddique), Singapore 1988, s. 128-176; Wan Hussin Zoohri, The Singapore Malays:
The Dilemma of Development, Singapore 1990; Zuraidah Ibrahim, Muslims in Singapore: A Shared Vision, Singapore 1994; Hussin Mutalib, “Muslim Studies in Singapore”, Muslim Social Science in ASEAN (ed. Omar Farouk Bajunid), Kuala Lumpur 1994, s. 1-20; a.mlf., “Islamic Education in Singapore: Present Trends and Challenges for the Future”, JIMMA, XVI/2 (1996), s. 233-240; a.mlf., “Singapore Muslims: The Quest for Identity in a Modern City-State”, a.e., XXV/1 (2005), s. 53-72; a.mlf. v.dğr., Singapore Malay / Muslim Community, 1819-1994: A Bibliography, Singapore 1995; “Singapore’s Islamic Council: Objectives and Achivements”, The Muslim World League Journal, VIII/12, Makkah 1981, s. 54-58; A. Mani, “Aspects of Identity and Change among Tamil Muslims in Singapore”, JIMMA, XIII/2 (1992), s. 337-357; Husain Haikal - Atiku Garba Yahaya, “Muslim Organizations in Singapore: An Historical Overview”, IS, XXXV/4 (1996), s. 434-447; a.mlf.ler, “Muslims in Singapore: The Colonial Legacy and the Making of a Minority”, JIMMA, XVII/1 (1997), s. 83-88; Suzaina Kadir, “Islam, State and Society in Singapore”, Inter-Asia Cultural Studies, V/3, Basingstoke 2004, s. 357-371; Syed Muhd Khairudin AlJunied-Dagang Istiaisyah Hussin, “Estranged from the Ideal Past: Historical Evolution of Madrassahs in Singapore”, JIMMA, XXV/2 (2005), s. 249-261; Syed Muhd Khairudin AlJunied, “Making Sense of an Evolving Identity: A Survey of Studies on Identity and Identity Formation among Malay-Muslims in Singapore”, a.e., XXVI/3 (2006), s. 371-382; C. O. Blagden - [Besim Darkot], “Singapur”, İA, X, 680-681; Cc. A. Trocki, “Singapore”, Encyclopedia of Asian History, New York 1988, III, 472-474; S. C. Smith, “Singapore”, EI² (İng.), IX, 646-647; Singapur İslâm İşleri Konseyi’nin (MUİS) internet web sitesi: http://www.muis.gov.sg.
İsmail Hakkı Göksoy