UNAT, Faik Reşit
(1899-1964)
Eğitimci, tarihçi ve coğrafyacı.
3 Nisan 1899’da İstanbul’da doğdu. Babası topçu albayı Mehmed Reşad Bey, annesi Şükriye Hanım’dır. İlk ve orta öğrenimini Edirne Dârülirfan Özel Okulu, Fâtih Askerî Rüşdiyesi, İstanbul Robert (Amerikan) Koleji, Bursa ve İstanbul Öğretmen okullarında gördü (1917). Yüksek öğrenimini daha sonra Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü’n-de tamamladı (1940). Askerlik hizmetini I. Dünya Savaşı sırasında yedek subay olarak yaptıktan sonra 1919’da İstanbul Büyük Reşid Paşa Mektebi’nde öğretmenliğe başladı. 1923’e kadar sırasıyla Mirgün İlkokulu’nda, Ortaköy Dârüleytâmı’n-da, Bursa Hoca Alizâde Okulu’nda, Bursa Çelebi Sultan Kız Okulu’nda öğretmenlik ve müdürlük yaptı. 1923-1926 yıllarında Maarif Vekilliği Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’nde mümeyyizlik, Ankara İmam-Hatip Okulu’nda ve Ankara Mûsiki Muallim Mektebi’nde müdür muavinliği görevinde bulundu. 1926-1941 yılları arasında Ankara’da Erkek Lisesi, Muallim Mektebi, Erkek Ortaokulu ve Gazi Lisesi’nde tarih ve coğrafya öğretmeni olarak çalıştı. 1944-1957 arası Gazi Eğitim Enstitüsü’nde Türk inkılâp tarihi, Türkiye maarif teşkilâtı ve tarihi derslerini okuttu. 1927-1928 yıllarında İlk Tedrîsat Dairesi’nde Halk Terbiyesi Şubesi müdürlüğü, 1926-1941 arasında Maarif Vekilliği neşriyat müdürlüğü görevlerini de yürüten Faik Reşit, İstanbul’da Basma Yazı ve Resimleri Derleme Müdürlüğü’nde de görevlendirildi (1934). Bu sırada derleme müdürlüğünce yapılması planlanan, ilmî esaslara uygun Türkiye bibliyografyası neşrinde buranın müdürü Selim Nüzhet Gerçek ile birlikte çalıştı. 1939’da vekâleten Millî Eğitim Bakanlığı kütüphaneler genel müdürlüğü görevinde bulundu. 1946-1948 yıllarında Millî Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim genel müdürlüğü yaptı.
Faik Reşit Unat, millî ve milletler arası çeşitli kurul ve organizasyonlarda yer alıp Türkiye’yi başarıyla temsil etti. 1932’de Türk Dil Kurumu, 1938’de Türk Tarih Kurumu, 1942’de Türk Coğrafya Kurumu’n-da, 1941-1946 yılları arasında Millî Eğitim Bakanlığı Tâlim ve Terbiye Kurulu’nda üye olarak çalıştı. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu’na 1957’de üye seçildi ve bu komisyonda Yönetim Kurulu başkanı vekilliği görevini yürüttü. 1957 yılı sonunda kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. 1964’te Romanya’da toplanan Balkan Memleketleri Kültür Araştırmaları Konseyi’nde asbaşkan oldu. 8 Nisan 1964 tarihinde vefat etti. Adı Kadıköy Göztepe’de bir ilköğretim okuluna verildi. Ayrıca Türk Tarih Kurumu’nda sadece fotoğraflardan oluşan küçük bir koleksiyonla Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı’nda adına bir bağış koleksiyonu bulunmaktadır. İngilizce ve Fransızca bilen Faik Reşit Unat hayatını eğitim ve öğretime, ilmî faaliyetlere adamıştır. Çeşitli idarî görevler üstlendiği yoğun memuriyet hayatı sırasında da ilmî çalışmalarını aksatmamıştır. İlk yazı hayatına 1927’de yayımlanmaya başlanan Maarif Düsturu ile başlamış, eğitim, dil, coğrafya ve tarih alanlarında çok sayıda makale, kitap kaleme almış, tercümeler yapmış, haritalar çizmiş, atlaslar ve okul kitapları hazırlamıştır. İngiltere, İtalya, Rusya, Fransa, Almanya, Belçika’da bulunmuş ve kütüphanelerinde çalışmalar yapmıştır.
Eserleri. 1. Muallim Almanağı, 1928-1929 (İstanbul 1929, İsmail Hakkı Tonguç ile birlikte). 2. Resimli Coğrafya Dersleri (3. sınıflar için, İstanbul 1936). 3. Coğrafya İş Atlası: Asya-Afrika (İstanbul 1939, Hamit Sadi Selen ile birlikte). 4. Hicrî Tarihleri Milâdî Tarihe Çevirme Kılavuzu (Ankara 1940; 6. bs., Ankara 1988). 5. Tarih (4. sınıflar için, İstanbul 1945). 6. İsmet İnönü: Biyografi (Ankara 1945). 7. İstanbul Kütüphaneleri Tarih-Coğrafya Yazmaları Katalogları:
1. Türkçe Tarih Yazmaları (3. fas., Ankara 1945). 8. Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihî Bir Bakış (Ankara 1964). 9. Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri (tamamlanamayan bu eseri notlar ve ilâvelerle Bekir Sıtkı Baykal neşretmiştir, Ankara 1968). Yayına hazırladığı eserler: Ali Cevat, İkinci Meşrutiyetin İlânı ve Otuzbir Mart Hadisesi (Ankara 1960); Kitâb-ı Cihannümâ-Neşrî Tarihi (I-II, Ankara 1949, M. Altay Köymen ile birlikte); 1730 Patrona İhtilâli Hakkında Bir Eser: Abdi Tarihi (Ankara 1943). Hazırladığı Atlaslar: İlk Mektep Atlası (İstanbul 1939), Tarih Atlası (İstanbul 1952), Dünya Haritası, Siyasi (İstanbul 1954), Osmanlı İmparatorluğunun Büyümesi 1299-1699 (İstanbul 1962), Türkiye İller ve Yollar Haritası (İstanbul 1953). Ayrıca Türk Tarih Kurumu Belleten’inde, Tarih Vesikaları dergisinde, Türk Coğrafya Dergisi’nde makaleleri yayımlanmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Muzaffer Gökman, “Faik Reşit Unat (1899-1964) ve Bibliyografyası”, TTK Belleten, XXVIII/111 (1964), s. 505-523; a.mlf., “Faik Reşit Unat”, Akşam Gazetesi, sy. 16699, İstanbul 12 Nisan 1964, s. 3; İsmail Arar, “Faik Reşit Unat da Öldü”, Kitap Belleten, sy. 34, İstanbul 1 Nisan 1964, s. 1-3; “Faik Reşit Unat’ı Kaybettik”, Millî Kütüphane Haberler (Aylık Bülten), sy. 87-88, Ankara 1964, s. 2, 17-20; M. Rauf İnan, “Karakter Adamı: Faik Reşit Unat”, Ulus, sy. 14611, Ankara 16 Mayıs 1964, s. 2; “Unat, Faik Reşit”, TDEA, VIII, 460.
İshak Keskin