YANYALI BEDREDDİN MEHMED

(ö. 1146/1733)

Osmanlı matematikçisi.

Hayatı hakkında kaynaklarda bilgi yoktur. Yanyalı Esad Efendi’nin oğlu olup Bedreddin lakabı Bedrî şeklinde de kaydedilir. Medrese tahsilinin ardından mülâzemetle ilmiyeye intisap ettiği anlaşılmakta (Sicill-i Osmânî, I, 332), 1146’da (1733) babasından üç yıl sonra vefat ettiği bilinmektedir (a.g.e., a.y.). Babası gibi aklî ilimlerle uğraşan Bedreddin Efendi daha çok matematikle ilgilenmiştir.


Eserleri. Bursalı Mehmed Tâhir’in adlarını verdiği altı eserinden üçünün nüshaları bilinmektedir. 1. Şerĥu baǾżi’l-maķālâti’l-Öķlîdisiyye. Bedreddin Efendi şerhin mukaddimesinde bütün açıları üçe, daireleri yediye, yayları altıya böldüğünü, dönemine kadar çözülemeyen birçok geometri problemini çözdüğünü söyler. Geometrik çizimler şerhin kenarlarında verilmiştir. Kendi konusunda önemli bir çalışma olan eserin bazı nüshaları mevcuttur (Beyazıt Devlet Ktp., nr. 9787 [müellif hattı]; Askerî Müze, nr. 3028; Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 2010). 2. Teŝlîŝü’z-zâviye ve tesbîǾu’d-dâǿire (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Mustafa Fâzıl, Riyâza, nr. 41/7, vr. 65b-66b). 3. ǾAmelü’l-müsebbaǾ ve ġayrihî min źevâti’l-eđlâǾi’l-keŝîre fi’d-dâǿire (Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, Mustafa Fâzıl, Riyâza, nr. 41/8, vr. 67b-68b). Günümüze ulaşmayan diğer eserleri de şunlardır: Reyĥânetü’r-rûĥ fî resmi’s-sâǾât fî maǾrifeti’l-evķāt, Taĥrîrü’l-Menâžıri’l-Öķlîdisî, Şerĥu Ħulâśati’l-ĥisâb (Osmanlı Müellifleri, III, 257).

BİBLİYOGRAFYA:

Sicill-i Osmânî, I, 332; Osmanlı Müellifleri, I, 235; III, 257; Brockelmann, GAL, II, 424; Suppl., II, 632; D. A. King, Fihrisü’l-maħŧûŧâti’l-Ǿilmiyyeti’l-maĥfûža bi-Dâri’l-kütübi’l-Mıśriyye, Kahire 1986, II, 951-952; Cevat İzgi, Osmanlı Medreselerinde İlim, İstanbul 1997, s. 292-293; Ramazan Şeşen, Muħtârât mine’l-maħŧûŧâti’l-ǾArabiyyeti’n-nâdire fî mektebâti Türkiyâ, İstanbul 1997, s. 733-734; Ekmeleddin İhsanoğlu v.dğr., Osmanlı Matematik Literatürü Tarihi, İstanbul 1999, I, 178-180.

Mahmut Kaya