YENİ TÜRK MECMUASI
Fikrî, siyasî, edebî aylık dergi.
İstanbul Eminönü Halkevi tarafından Ekim 1932’den Nisan 1943’e kadar 125 sayı yayımlanmıştır. Yazı işleri müdürlüğü başta adı belirtilmeden Abdülhak Hâmid tarafından yürütülmüş, Bu görevi 46. sayıda Agâh Sırrı Levend, 95. sayıdan sonra Yavuz Abadan üstlenmiştir. İlk sayıda yer alan “Bu Mecmua Niçin Çıkıyor?” başlıklı yazıda, inkılâp ve insanlık idealini kalplerinde duyan mütefekkir muharrirlerin yazıları için bir kürsü olacağı söylenen derginin Türk dimağını müsbet ilmin mantığını kavrayacak hale getirme, ilim mantığını yayma ve propagandasını yapma gibi amaçları sayılır. Millî hayatın önemine vurgu yapılarak oradan beslenen ve insanın en büyük kuvveti olan his ve temayüllerin sanatkâr eliyle ifade edildiğinde yepyeni heyecanlar vücuda getireceği belirtilir. Millî hayatın ise millî tarihten kuvvet alacağı ifade edilir. Yeni bir insan ve toplum modelini hedefleyen dergide başta siyaset, iktisat, dil, edebiyat, tarih, felsefe, terbiye, ilim, kültür, mimari, resim, tiyatro olmak üzere hemen her alanda yazılara yer verilmiş, şiir ve hikâyeler yayımlanmış, “ecnebi edebiyatı”, “kitâbiyat”, “ilim hareketleri” gibi sayfalar açılmış, “Evimizde Çalışmalar” başlığı altında halkevinin faaliyetleri duyurulmuştur. Özellikle dil kurultaylarının yapıldığı aylara rastlayan sayılarda dil konulu yazıların öne çıktığı görülmektedir.
Seri halinde yayımlanan yazılar arasında Hikmet Turhan Dağlıoğlu’nun “İstanbul Mezarları”, “Geçmiş Asırlarda İstanbul Hayatı”, “İstanbul Bibliyografyası”; Şerif Hulûsi’nin “Bibliyografi 1930-1934 Seneleri Türkiyat Neşriyatı”, “Avrupa Matbuatı”; Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu’nun “Türkler’de Aile İçtimaiyatı”; Raşit Gökdemir’in “Osmanlı Devletinin Malî Ahvali”; Hüseyin Namık Orkun’un “Türk Tarihinin Yardımcı İlimlerinden Paralar Bilgisi, Armalar Bilgisi, Kitâbeler Bilgisi” adlı çalışmaları dikkat çekmektedir. Naci Yüngül’ün Ch. Diehl’den tercüme ettiği “Bizans” ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “M. Test’le Geçirdiğim Gece” tefrika halinde yayımlanan çeviri yazılardır. Sabri Esat Siyavuşgil’in Jean Piaget’den yaptığı çeviri “İçtimaî Hayat ve Çocuk Düşüncesi” başlığıyla çıkar. Dergide İsmet Paşa, Recep Peker, Necip Ali Küçüka, Cevdet Kerim İncedayı, Celal Bayar gibi siyasîlerin verdikleri nutuk metinleri yanında Kesler tarafından halkevinde verilen “Büyük Şehrin İçtimaî Çehresi ve Zamanımızda Büyük Bir Şehirden Beklenen Vazifeler”, Vasfi Rıza Zobu’nun “Amatör Tiyatrocular ve Tiyatrolar” konulu konferans metinleriyle bazı tebliğlere de (Dr. A. Süheyl Ünver, “Tıp Dilinin Gidişi”) yer verildiği görülmektedir. Nahit Sırrı Örik’in Anadolu’ya ait gezi notları ile “Bir Küçük Çocuk” yazısı, Halide Nusret Zorlutuna’nın “Benim Küçük Dostlarım”dan bazı çocuk portreleri ve Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın “Annemin Ölümü”, Reşat Nuri Güntekin’in “Küçük Şehirlerde Cuma” gibi yazıları dergideki hatıra yazılarındandır. Sadri Etem Ertem, Nahit Sırrı, Örik, Naki Tezel hikâyeleriyle; Orhan Seyfi Orhon, Şükûfe Nihal Başar, Halit Fahri Ozansoy, İlhami Bekir Tez şiirleriyle yer almış belli başlı isimlerdir. Adı geçenlerden başka Falih Rıfkı Atay, Hasan Âli Yücel, Mehmed Halid Bayrı, Agâh Sırrı Levend, Mustafa Şekip Tunç, Hilmi Ziya Ülken, Suut Kemalettin Yetkin, Faruk Nafiz Çamlıbel, Yaşar Nabi Nayır, Cemil Sena Ongun, Elif Naci, M. Şakir Ülkütaşır, Tahsin Banguoğlu, Ragıp Özdem, Zahir Sıtkı Güvemli, Sadi Yaver Ataman, Aziz Ogan, Yavuz Abadan, M. Ragıp Kösemihal (Gazimihal), Ceyhun Atuf Kansu, Tahir Alangu, Münir Süleyman Çapanoğlu da derginin yazarları arasında sayılabilir. İlk sayıda, Mehmet Emin Erişirgil tarafından Bergson’dan tercüme edilen “Ahlâk ve Dinin İki Kaynağı” adlı eserin formalar halinde ilâve şeklinde verileceği ilân edilmiştir. Temmuz 1933’te çıkan 10. sayıda “Ahmet Haşim’e Ait Hâtıralar” başlıklı bir özel bölüm açılmış, 11-14. sayılar birleştirilerek hacimli bir cilt halinde Cumhuriyet’in onuncu yıl dönümü sayısı olarak çıkarılmıştır. Ölümü üzerine Abdülhak Hâmid’e ayrılan 54. sayı da (Haziran 1937) özel sayılardandır. Songül Uğur, Türkiye Cumhuriyeti’nin “Halka Doğru” Politikasında Yeni Türk Mecmuası’nın Yeri adıyla yüksek lisans tezi hazırlamıştır (2003, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü).
BİBLİYOGRAFYA:
Yıldız Akpolat Davut, “İstanbul Halkevi Yayın Organı: Yeni Türk Mecmuası (1932-1943)”, Türkiye Günlüğü, sy. 40, Ankara 1996, s. 76-92; “Yeni Türk”, TDEA, VIII, 587; Mahmut H. Şakiroğlu, “Yeni Türk”, DBİst.A, VII, 468.
Âlim Kahraman